ANAYASA DEÐÝÞÝKLÝK PAKETÝNÝN AYRINTILARI MÝLLÎ ÝRADE ÜZERÝNDEN 367 GÖLGESÝ KALKIYOR 12 Eylül'de halkoyuna sunulacak referandum paketinde Anayasa Mahkemesi'nin yapýsý tamamen deðiþiyor. Cumhurbaþkanlýðý seçimi sürecinde verdiði 367 kararýyla milli iradenin üzerine vesayet gölgesi düþüren Anayasa Mahkemesi'ne sýnýrlý da olsa Meclis'in de üye seçmesinin önü açýlýyor. Türkiye'nin AÝHM kapýlarýnda milyonlarca lira tazminata mahkum olduðu sistem deðiþiyor. Yeni düzenlemeyle vatandaþlara bireysel baþvurma hakký tanýnýyor. Daha önce 'nerede yargýlanacaðý' belli olmayan Genelkurmay baþkaný ve kuvvet komutanlarýnýn Yüce Divan da yargýlanmasýnýn yolu açýlýyor. GÖREV ve YETKÝLER MADDE 148 ... Bireysel baþvurularý karar baðlar... Anayasa Mahkemesi Cumhurbaþkanýný, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baþkanýný , Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargýtay, Danýþtay, Askerî Yargýtay, Askerî Yüksek Ýdare Mahkemesi Baþkan ve üyelerini, Baþsavcýlarýný, Cumhuriyet Baþsavcývekilini, Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu ve Sayýþtay Baþkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayý Yüce Divan sýfatýyla yargýlar. Genelkurmay Baþkaný, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarý ile Jandarma Genel Komutaný da görevleriyle ilgili suçlardan dolayý Yüce Divanda yargýlanýrlar. Yüce Divanda, savcýlýk görevini Cumhuriyet Baþsavcýsý veya Cumhuriyet Baþsavcývekili yapar. ...Herkes, Anayasada güvence altýna alýnmýþ temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi kapsamýndaki herhangi birinin kamu gücü tarafýndan, ihlal edildiði iddiasýyla Anayasa Mahkemesine baþvurabilir. Baþvuruda bulunabilmek için olaðan kanun yollarýnýn tüketilmiþ olmasý þarttýr. Bireysel baþvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapýlamaz. Bireysel baþvuruya iliþkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir. ÇALIÞMA ve YARGILAMA USULÜ MADDE 149. Anayasa Mahkemesi, iki bölüm ve Genel Kurul halinde çalýþýr. Bölümler, baþkanvekili baþkanlýðýnda dört üyenin katýlýmýyla toplanýr. Genel Kurul, Mahkeme Baþkanýnýn veya Baþkanýn belirleyeceði baþkanvekilinin baþkanlýðýnda en az oniki üye ile toplanýr. Bölümler ve Genel Kurul, kararlarýný salt çoðunlukla alýr. Bireysel baþvurularýn kabul edilebilirlik incelemesi için komisyonlar oluþturulabilir. Siyasî partilere iliþkin dava ve baþvurulara, iptal ve itiraz davalarý ile Yüce Divan sýfatýyla yürütülecek yargýlamalara Genel Kurulca bakýlýr, bireysel baþvurular ise bölümlerce karara baðlanýr. ** Anayasa Mahkemesi'nin 'çalýþma ve yargýlama usulü' ile görev ve yetkilerini' oluþturan 148. ve 149. maddeleri büyük ölçüde deðiþikliðe uðradý. Ýki daire halinde çalýþacak olan Anayasa Mahkemesi'ne bireysel baþvuru yolu açýlýyor. Prof. Dr. Mustafa ÞENTOP: Üye seçiminde Meclis daha etkin olmalý Anayasa mahkemelerine yasama organý tarafýndan üye seçilmeyen tek ülke Türkiye'dir. Avrupa modeli anayasa mahkemesi sisteminin benimsendiði ülkelerin tamamýnda üyeler ya sadece yasama organýnýn seçimiyle ya da içinde yasama organýnýn seçtiklerinin de bulunduðu karma modelle belirlenmektedir. Almanya'da, 8 üye Bundestag (Federal Millet Meclisi), 8 üye ise Bundesrat (Federal Senato) tarafýndan; Belçika'da üyeler Temsilciler Meclisi ve Senato tarafýndan; Bulgaristan'da 12 üyeden 4'ü meclis, 4'ü Yargýtay ve Danýþtay tarafýndan, kalan 4'ü ise cumhurbaþkanýnca atanmaktadýr. Rusya da bile, mahkeme üyelerinin tamamý devlet baþkaný tarafýndan atanýrken, yasama organýnýn onayý aranmaktadýr. Türkiye'de 1961 'den 1982'ye kadar Anayasa Mahkemesi üyelerinin üçte biri TBMM tarafýndan seçilmiþtir. Yani yasama organýnýn üye seçmesi yirmi yýl gibi bir süre Türkiye'de de uygulanmýþtýr. Bazý kesimler, bu uygulamayý yorumlarken, bu usul denenmiþ ama vazgeçilmiþtir, þeklinde tamamen yüzeysel bir itiraz üretmektedirler. 1982 Anayasasýnda, önceki bazý düzenlemelerden vazgeçilmiþ olmasýnýn, uygulamada yaþanan sorunlardan kaynaklandýðý varsayýmýna dayanan bu deðerlendirme gerçeði yansýtmamaktadýr. Bu sadece 12 Eylül darbesini yapanlarýn gerekçe-sidir.1982 yýlýnda hazýrlanmýþ olan Anayasa Önerisi'nde, 1961 Anayasasýnda olduðu gibi, Anayasa Mahkemesi üyelerinin yine üçte birinin TBMM tarafýndan seçilmesi öngörülmektedir. Demek ki, uygulamada sorunlar yaþandýðý iddiasý, 12 Eylül darbesini yapanlar dýþýndaki baþka kimselerce paylaþýlmamaktadýr. Emekli Cumhuriyet Baþsavcýsý Reþat PETEK: Vesayet görüntüsü sona erecek Anayasa Mahkemesi, son zamanlarda verdiði bazý kararlarýyla kendini millet iradesinin ve TBMM'nin üstünde bir vesayet kurumu olarak görmeye baþlamýþtýr. Anayasal bütün kurumlarda demokratik meþruiyet aranmasý demokratik hukuk devletlerinin olmazsa olmaz kuralýdýr. Kurucu irade, asýl unsur halktýr, halkýn iradesidir. AYMye kýsmen de olsa TBMM'nin üye seçmesi yolunun açýlmasý önemli bir deðiþikliktir. AYM'de kiþisel baþvuru hakkýnýn tanýnmasý da hukuk devletlerinde olmasý gereken olumlu düzenlemelerdir. Genelkurmay baþkanýnýn, kuvvet komutanlarýnýn ve Jandarma genel komutanýnýn Yüce Divan sýfatýyla Anayasa Mahke-mesi'nde yargýlanmasý kabul edildi, yeni anayasa deðiþiklik paketinde. Bu bir taraftan iyi bir geliþme. Ama Genelkurmay baþkaný ve özellikle Jandarma genel komutanýna Ýçiþleri Bakaný'nýn emrinde çalýþan bir komutana bakanla ve cumhurbaþkanýyla ve baþbakanla eþit statüde yüce divanda yargýlanma ayrýcalýðýnýn verilmesi de çok doðru deðil. Halbuki bu Emniyet genel müdürü nerede yargýlanýyorsa ayný statüde yargýlama olmalýydý. Prof. Dr. Yusuf Þevki HAKYEMEZ: Mahkeme çoðulcu bir yapýya kavuþuyor Anayasa Mahkemesinin(AYM) üye sayýsý 17'ye yükseltilerek yedek üyelik statüsüne son verilmektedir. Yoðun iþ yükü altýnda çalýþan Mahkemenin üye sayýsýnýn artýrýlmasý bir zorunluluktan kaynaklanmaktadýr. Uygulamada iþlevsel olmayan yedek üyelik statüsüne son verilmesi fevkalade isabetli bir adýmdýr. Oluþumla ilgili en önemli yenilik AYM'nin üye sayýsýnýn artýrýlmýþ olmasý ve çoðulcu bir yapýnýn gelmiþ olmasýdýr. Bu sayesinde farklý görüþlerin temsiline daha fazla imkân saðlanmýþ olacaktýr. AYM üyelerinin görev süresinin 12 yýlla sýnýrlandýrýlmasý isabetli yeniliklerden bir diðeridir. Aþýrý uzun ve aþýrý kýsa görev süresinin anayasa yargýsý baðlamýnda sorunlara yol açmakta olduðu dikkate alýndýðýnda, görev süresinin sabitlen-mesi ile bu biçimdeki eleþtiriler sona erecektir. Deðiþiklikle, AYM 2 daire ve 1 genel kurul biçiminde çalýþacak. Bu sistemle bireysel baþvurularýn karara baðlanmasý daha pratik olacak. Bireyler, AÝHS kapsamýnda hukuk ihlaline uðradýðýnda AYM'ye baþvurabilecek. Böylece bireyler AHÝM'e gitmeden haklarýný ülke içinde arayabilecek. Anayasa deðiþikliklerinin iptali, siyasi partilerin kapatýlmasý ya da Devlet yardýmýndan yoksun býrakýlmasýna karar verilebilmesi için 3/2 koþulu getirilecek. Bu düzenleme siyaseti rahatlatacak sonuçlar doðuracak. --------------------------------------------------- KÜÇÜKLERE BÜYÜK GÜVENCE 1982 Anayasasý'nda yeterli ilgiyi görmeyen çocuklar, Anayasa'da yapýlan deðiþiklikle uluslararasý sözleþmelere uygun bir korumaya kavuþuyor. Deðiþikliðin çocuklarý doðrudan ilgilendirdiðini belirten uzmanlar, düzenlemeyle ailenin en zayýf halkasý olan ve anne-babanýn inisiyatifine býrakýlan çocuklarýn birey olarak kabul edildiðine dikkat çekiyor. NEDEN HAZIRLADIK? Türkiye 30 yýldýr bir darbe anayasasýyla yönetiliyor. 12 Eylül 1980'de iktidara el koyan askerlerin himayesinde hazýrlanan Anayasa bugüne kadar birçok kez deðiþikliðe uðradý. Ancak hiçbir deðiþiklik 12 Eylül 2010'da halkoyuna sunulan deðiþiklik paketi kadar tartýþma konusu yapýlmadý. Üç haftadan daha az bir süre kalmasýna raðmen referandum süreci paketin içeriðinden çok siyasi tartýþmalarýn gölgesinde geçiyor. Seçmenlerin büyük bir bölümü Anayasa'da ne gibi deðiþikliklerin yapýldýðýndan habersiz. Her ne kadar referandum tartýþmalarý HSYK ve Anayasa Mahkemesi'nin yapýsý ve görevleriyle ilgili maddeler üzerinden yürütülse de pakette 70 milyonu ilgilendiren çok önemli deðiþiklikler yer alýyor. Memurlarý, emeklileri, çocuklarý, kadýnlarý ve engellileri doðrudan ilgilendiren deðiþiklikler var. YAÞ ve HSYK ihraçlarýna yargý yolu getiriliyor. Sivil ve askeri yargýnýn alanlarý yeni baþtan çiziliyor. BUGÜN, okurlarýnýn bilgi sahibi olarak sandýk baþýna gitmesi amacýyla 12 Eylül'de halkoylamasýna sunulan deðiþiklikleri sivil toplum kuruluþlarýnýn temsilcileri ve uzmanlarýna sordu. Anayasa paketi 'Hayatýmýzda neleri deðiþtirecek?" sorusuna cevap arandý. Alanýnda yetkin isimler deðiþiklik yapýlan maddeleri tek tek deðerlendirdi. ESKi HALÝ MADDE 41. - (Deðiþik: 3.10.20014709/17 md.) Aile, Türk toplumunun temelidir ve eþler arasýnda eþitliðe dayanýr. Devlet, ailenin huzur ve refahý ile özellikle ananýn ve çocuklarýn korunmasý ve aile planlamasýnýn öðretimi ile uygulanmasýný saðlamak için gerekli tedbirleri alýr, teþkilâtý kurar. YENi HALÝ MADDE 41.- (Deðiþik: Her çocuk, korunma ve 3.10.2001-4709/17 md.) Aile, Türk bakýmdan yararlanma, yüksek toplumunun temelidir ve eþler yararýna açýkça aykýrý olmadýkça, arasýnda eþitliðe dayanýr. ana ve babasýyla kiþisel ve Devlet, ailenin huzur ve refahý ile doðrudan iliþki kurma ve özellikle ananýn ve çocuklarýn korun- sürdürme hakkýna sahiptir. masý ve aile planlamasýnýn öðretimi Devlet, her türlü istismara ve ile uygulanmasýný saðlamak için þiddete karþý çocuklarý koruyucu gerekli tedbirleri alýr, teþkilâtý kurar. tedbirleri alýr. Anayasa'da çocuklara 'devlet korumasý'ný getiren bölüm "Ailenin Korunmasý" baþlýðý altýnda yer alýyor. 12 Eylül Anayasasý'nda haklarý zayýf kalan çocuklar ilk kez böylesine bir güvenceyle Anayasa'ya giriyor. Birleþmiþ Milletler Çocuk Haklarýna Dair Sözleþme'ye paralel yapýlan düzenlemeyle çocuklara anne ve babalarýyla doðrudan kiþisel iliþki kurma ve sürdürme hakký tanýnýyor. Her türlü istismar ve þiddete karþý devlet güvencesi geliyor. ÇOCUK ÝSTÝSMARINA SON Kayýp Çocuklarý Araþtýrma Komisyonu Baþkaný Halide Ýncekara, Anayasa'nýn 'Çocuk ve Aile'nin Korunmasý' ile ilgili maddesinde yapýlan deðiþikliðin Türkiye'de 27 milyon çocuðun geleceðini ilgilendirdiðini söyledi. Konuya AK Parti meselesi olarak bakmanýn doðru olmadýðýný belirten Ýncekara, "Anayasalar ülkelerin vizyonunu gösterir" diyerek Anayasa deðiþiklik paketinde ilk pozitif adýmýn çocuk ve kadýn konularýnda baþladýðýný dikkat çekti. Deðiþiklik paketinin çocuk ve kadýn konularýndan baþlamýþ olmasýnýn önemine vurgu yapan Ýncekara, "Ne kadar saygý duyulmasý gereken ne kadar olumlu bir adým ve geliþmedir" dedi. Çocuk ve kadýna yönelik pozitif ayrýmcýlýðýn önünün açýlacaðýný aktaran Ýncekara, bu konuda atýlacak adýmlarýn Anayasa'nýn eþitlik' ilkesine aykýrýlýðýnýn öne sürülemeyeceðini anlattý. "SEVGÝ ÇOCUKTUR" Türkiye'nin kurucusu ulu önder Atatürk yaþasaydý Anayasa deðiþiklik paketini hayata geçirmek için gayret gösterenlere büyük destek vereceðini savunan Ýncekara, "Verir hatta bu pakete 'EVET' derdi" ifadesini kullandý. "Þimdi yýllardýr Atatürk'ü istismar edenler arasýndan bunu nereden çýkartýyorsun diyenler olabilir, olacaktýr da" diyen Ýncekara, þöyle devam etti: "Onlara Atatürk'ün hayatýný ve eserlerini iyi okumaya davet ederken Atatürk'ün bütün sevdiklerine 'çocuk' diye ses- lendiðini hatýrlatmak yeterli diye düþünüyorum... Yani Atatürk'ün gözünde, yüreðinde, sözlüðünde sevgi çocuk demekti... Atatürk çocuk davasýnýn önemini her ortamda vurgulayarak çocuklara yönelik hizmetlerde rehberlik yapmayý sürdürmüþtür"' AÝLEYE KARÞI ÖNLEM Uygulamaya dönük adýmlarýn atýlmasýyla referandumdan EVET çýkmasý durumunda bireylerin her türlü istismara karþý daha iyi korunmasýnýn yasal temele kavuþacaðýný kay- deden Ýncekara, 'Tine yasalar önünde erkeklerle eþit haklara sahip olan, ancak toplumsal hayattaki pratiklerde karþýlaþýlan engeller ortadan kaldýrýlarak kadýnlarýn daha rahat hareket etmesinin yolu açýlacak. Örneðin iþe alýmlarda kadýna öncelik verilebilecek. Bu sayede devletin, tüm toplum kesimleri arasýnda bir yandan eþitliði saðlamaya, diðer yandan da korunmasý gerekenleri korumaya yönelik özel tedbirler alabilmesinin önü açýlacak. Bu amaçla yapýlan düzenlemelerin eþitlik ilkesine aykýrý kabul edilemeyeceði anayasal güvenceye kavuþturuluyor" dedi. 'Anayasa deðiþikliði paketinde 'çocuk' ibaresinin yer almasý "çocuk haklarý" ve "çocuðun yüksek yararý" ilkelerininAnayasa metnine eklenmesi çocuk haklarýna iliþkin uluslararasý sözleþmelere paralel olarak yapýlan düzenlemelerdir" diyen Ýncekara, "Mevcut durumda taslaðýn 4. maddesiyle Anayasa'nýn "Ailenin Korunmasý" kenar baþlýklý 41. maddesinin baþlýðý "Ailenin Korunmasý ve Çocuk Haklarý" þeklinde deðiþtirilmiþtir. Burada 'çocuðun yüksek yararý' þeklinde ibare getirilmesiyle çocuðun ailesinin istismarýna karþý korunmasýnýn yolu da açýlmýþ bulunmaktadýr" diye konuþtu. BU AK PARTÝ MESELESÝ DEÐÝL Deðiþiklik metninde "Devlet, þiddete karþý çocuklarý koruyucu tedbirler alýr" ibaresiyle özellikle þiddet maðduru ve suça itilen çocuklarýn düþünüldüðünü kaydeden Ýncekara, "Bu düzenleme ile çocuk hakkýnda ailesinin iradesi hilafýna düzenleme yapmanýn anayasal dayanaðýný oluþturarak çocuklara yönelik ek bir koruma getirmiþtir" dedi. Dayanaðýný halktan alan bir anayasanýn tüm toplumu kucaklayan bir anayasa olduðunu belirten Ýncekara, "Bizimde tüm derdimiz, budur... Bizler aslýnda geçmiþimizi deðil geleceðimizi oylamak için sandýða gideceðiz... O gittiðimiz sandýkta kullanacaðýmýz oyun Türkiye'deki 27 milyon çocuðu ve onlarýn geleceklerini ilgilendirdiðini unutmamalýyýz" diyerek önemli bir noktaya dikkat çekti. "Bu AK Parti'nin meselesi deðil milletin meselesidir" diyen Ýncekara, "Bu baðlamda ülke nüfusunun yarýsýný oluþturan çocuklarýn insan haklarýna uygun bir yaþam sü-rebilmeleri için yasal düzenlemeler ve uygulamalarýn yapýlmasý önem taþýmaktadýr" dedi. Çocuk Vakfý Baþkaný ve Türkiye Çocuk Haklarý Kongresi Genel Yönetmeni Mustafa Ruhi Þirin: ÖNEMLÝ AMA YETERLÝ DEÐÝL Ekonomik geliþmeye paralel olarak sosyal ve kültürel geliþmenin saðlanmasý, Anayasa'dan baþlayarak yeni toplumsal düzenlemelerin yapýlmasýný gerektirmektedir. Türkiye, ihtilal dönemi anayasasýyla yönetilmeyi hak etmiyor. 30 yýl içinde yapýlan sýnýrlý düzenlemeler gibi, yapýlacak kýsmi düzenlemeler de toplumun beklentilerini karþýlamaktan uzaktýr. Anayasa'da yapýlmasý düþünülen her düzenlemenin, çocuðun öncelikli yüksek yararýna uygun olup olmadýðýnýn izlenmesi ve deðerlendirilmesi toplumsal sorumluluðun gereðidir. Bu kapsamda Anayasa'da yapýlacak çocukla ilgili düzenleme önemli ancak yeterli deðil. Gündem Çocuk Derneði Sözcüsü Ezgi Koman: HER DURUMDA KORUMAYA ÖNCELÝK VERÝLECEK Pakette yer alan Anayasa'nýn 10. maddesi ile 41. maddesinde yapýlacak deðiþiklikler, çocuklarý 'doðrudan' ilgilendiren deðiþikliklerdir. Söz konusu deðiþiklikler önemlidir ancak çocuk haklarý temelli yaklaþým açýsýndan yetersizlikler içermektedir. Ayrýca Anayasa'da 'çocuðun yüksek yararý' kavramýnýn yer alýyor oluþu önemlidir. "Çocuðun yüksek yararý kavramý, BM Çocuk Haklarý Sözleþmesi'nin temel ilkelerinden biridir ve çocuklarý ilgilendiren bütün eylemlerde, öncelikle çocuðun yararýnýn gözetilmesi gerekliliðini anlatýr. Çocuðun yüksek yararýnýn göz önünde tutulmasý demek, onlarýn her durumda korunmasý ve onlara öncelik verilmesi anlamýna gelir. Bu madde ile Anayasa'da bu kavrama referans veriliyor oluþu, çocuk haklarý açýsýndan olumlu bir geliþmedir. Uluslararasý Çocuk Merkezi (ICC) sözcüsü Adem Arkadaþ: TÜM KARARLARDA SÖZ HAKKI OLACAK Uluslararasý Çocuk Merkezi olarak, Türkiye'nin de taraf olduðu BM Çocuk Haklarýna Dair Sözleþme'nin temellerinin Anayasa'da yer almasý gerektiðine inanýyoruz. Ayrým gözetmeme ve eþitlik ilkesi Anayasa'da yer almasýna karþýn, sadece ailenin korunmasý konularýnda deðil her konuda çocuðun yüksek yararý gözetilmesi, yaþama ve geliþmesi için çeþitli önlemler alýnmasý, kendini ilgilendiren tüm kararlarda söz hakkýnýn olmasý ve görüsünün dikkate alýnmasý gerekir. Yani çocuðun topluma katýlýmý güçlendirilmesi, yetiþkinlerden daha fazla koruma saðlanmasý ve her türlü ortamda koruma önlemleri Anayasa'da yer almasý çocuklarýmýz için olmazsa olmazýdýr. Bu açýdan bu uðurda yapýlan her türlü düzenlemeyi olumlu birer adým olarak görüyoruz. Ýnsan Haklarý Derneði (ÝHD) Genel Baþkaný Hüsnü Öndül: DEVLET GÜVENCESÝ ÖNEMLÝ Bu maddede bir eksiklik olduðunu düþünüyorum. Çocuk haklarý sözleþmesindeki çocuðun yüksek menfaati kavramý, tam olarak getirilemedi. Daha dar kapsamlý oldu. Buna raðmen koruma ile ilgili çeþitli düzenlemeler getirdiði için olumlu bir adým. Çünkü çocuklarýn devlet tarafýndan korunmasý çok önemlidir. Ama bu korumanýn uygulamaya geçirilmesi ve eðitim, saðlýk, sosyal geliþmiþlik boyutuyla birlikte ele alýnmasý gerekiyor. UNICEF Türkiye Milli Komitesi Baþkaný Prof. Dr. Talat Sait Halman: Hayýrlý bir deðiþiklik olacak Çocuklarýmýzýn korunmasý ve daha iyi bir geleceðe hazýrlanmasý için yapýlan çalýþmalarýn her geçen gün arttýðýný görüyoruz. Ancak mevcut çalýþmalar yeterli deðil. Onlara pozitif ayrýmcýlýk getirecek var olandan daha fazlasý yapýlmasý gerekmektedir. Tabii bunu için yeni yasalarýn çýkmasý gerekli görülüyor. Bu açýdan Anayasa'ya eklenen 'her çocuk, korunma ve bakýmdan yararlanma, yüksek yararýna açýkça aykýrý olmadýkça, ana ve babasýyla kiþisel ve doðrudan iliþki kurma ve sürdürme hakkýna sahiptir' ifadesi çocuklarýn çýkarlarýný gözetecek, onlarý topluma daha yararlý bireyler haline getirecektir. Böyle bir ilkenin Anayasa'da açýk bir þekilde yer almasý çocuklar için ihtiyaç duyulan doðru bir yaklaþýmdýr. Bence yerinde ve hayýrlý bir ekleme oldu. --------------------------------------------------- KADINLARIN ELÝ GÜÇLENÝYOR Toplumun en zayýf halkasý olan kadýnlar, engelliler, þehit eþleri, gaziler ile yaþlýlara anayasal güvence geliyor. Bu kesimler yapýlan deðiþiklikle eþit þartlarda mücadele imkanýna kavuþacak. Böylece engellilerin, lehlerine yapýlan düzenlemeleri "Anayasa Mahkemesi ne zaman iptal edecek?" korkusu da sona erecek ESKi HALi MADDE 10. Herkes, dil, ýrk, renk, cinsiyet, siyasi düþünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayýrým gözetilmeksizin kanun önünde eþittir. Kadýnlar ve erkekler eþit haklara sahiptir. Devlet, bu eþitliðin yaþama geçmesini saðlamakla yükümlüdür. Hiçbir kiþiye, aileye, zümreye veya sýnýfa imtiyaz tanýnamaz. Devlet organlarý ve idare makamlarý bütün iþlemlerinde kanun önünde eþitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadýrlar. YENi HALi MADDE 10. Herkes, dil, ýrk, renk, cinsiyet, siyasi düþünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrým gözetilmeksizin kanun önünde eþittir. Kadýnlar ve erkekler eþit haklara sahiptir. Devlet bu eþitliðin yaþama geçmesini saðlamakla yükümlüdür. Çocuklar, yaþlýlar, özürlüler, harp ve vazife þehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alýnacak tedbirler eþitlik ilkesine aykýrý sayýlmaz. Hiçbir kiþiye,aileye, zümreye veya sýnýfa imtiyaz tanýnamaz. Devlet organlarý ve idare makamlarý, bütün iþlemlerinde kanun önünde eþitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadýrlar. KADINLARA AYRIMCILIK FÝRSATI AK Parti Kadýn Kollarý Baþkaný Fatma Þahin, eþitlik ilkesini doðrudan uygulamanýn toplumun ezilen kesimlerinin aleyhine iþlediðini söyledi. "Deðiþiklikle toplumun zayýf kesimlerinin eli güçlendi" dedi. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kadýnlara yönelik birçok çalýþmasýyla da tanýnan Gaziantep Milletvekili Fatma Þahin, Anayasa'nýn 10. maddesinde yapýlan deðiþiklikle kadýnlar baþta olmak üzere toplumun dezavantajlý kesimleri lehine yapýlacak düzenlemelerin eþitlik ilkesine aykýrý olamayacaðýný söyledi. 2007'deki Anayasa deðiþikliðinde eþitlik ilkesinde deðiþiklik yapýlarak 'Kadýn-erkek eþittir' kuralýnýn getirildiðini belirten Þahin, bu düzenlemenin kadýnlara yönelik pozitif ayrýmcýlýðýn ön adýmý olduðunu kaydetti. "Anayasal güvence altýna alarak kadýn-erkek eþitliðinde pozitif ayrýmcýlýðýn önünü açtýk. Kadýnlar lehine yapýlacak düzenlemelerin eþitlik ilkesine aykýrý olmayacaðýnýn yolu açýldý" diyen Þahin, "Ancak kadýnlar lehine yapýlan düzenlemelerin mahkemelerde iptal ettirilmesi söz konusu olabilirdi" þeklinde konuþtu. AYRICALIK TANINIYOR Bu algýyý ortadan kaldýrmak için net olarak bu ifadelerin Anayasa'da yazýldýðýna iþaret eden Þahin, " Net ifadelerle kadýnlara yönelik pozitif ayrýmcýlýk yapýlabileceðini yazýyoruz. Örneðin Siyasi Partiler Kanunu'nda seçimlerde siyasi partilerin kadýnlara kota koymasýna yönelik düzenleme Anayasa'ya aykýrý olmayacak" dedi. AK Parti olarak kadýnlara yönelik birçok pozif ayrýmcýlýðýn adýmýný attýklarýný aktaran Þahin, "Kadýnlarýn iþe alýnmasý halinde sigorta primlerinin devlet tarafýndan ödeneceðini düzenledik. Ama bu düzenlemelerin Anayasal dayanaðý yoktu. Anayasa Mahkemesi iptal edebilirdi. Kadýnlara, çocuklara, engellilere ve þehit yakýnlarý ile gaziler gibi dezavantajlý gruplara pozitif ayrýmcýlýk yapýlabilecek" diye konuþtu. "Eþitlik ilkesini salt olarak uygulamak bu gruplarýn aleyhine iþliyor" diyen Þahin, " Toplumun geri kalmýþ kesimleri için pozitif ayrýmcýlýk yapmak gerekiyor. Anayasa deðiþikliði ile bunun önü açýlýyor. Kadýnlarýn Anayasa ile elleri çok kuvvetli hale gelmiþ oluyor. Kadýnýn eli güçleniyor" dedi. AKDER Genel Sekreteri Neslihan AKBULUT: Türkiye için önemli bir deðiþim Her ne kadar Anayasa Mahkemesi hukuka muhalif olarak bazý maddeleri iptal etmiþ olsa da paket Türkiye için büyük bir adým. Yeni Anayasa darbeci paþalara yargý yolunu açan, meslekten hukuksuzca ihraç edilenlere haklarýný iade edecek ve milletin seçtiklerinin üzerindeki yasaklarý kaldýracaktýr. Bu nedenle yetersiz olmasýna raðmen referandumda 'evet' demekten baþka özgürlük yanlýsý bir seçenek yok.'Hayýr' diyenler ise Türkiye'deki statükonun deðiþmesini istemeyenler olacak. Tarafsýz kalan ya da referanduma gitmeyenler statükocu cepheyi güçlendirecektir. Baþkent Kadýn Platformu Derneði Baþkaný Nesrin SEMiZ: Kadýnlar hayata geriden baþlamayacak Pratik hayata geçiþte yapýlacak deðiþikliklerde kadýna bir önceleme yapýlýrsa þayet, Anayasa'ya aykýrý bir uygulama olmamýþ olacak. Yani rahatlýkla böyle bir yönetmeliði gündeme getirip, kadýnlar ya da diðer dezavantajlý gruplarýn lehine bir deðiþiklik yapýlabilecek. Böyle bir pratikte kolaylýk saðlayacak. Pozitif ayrýmcýlýða kadýnlarýn ihtiyaçlarý var mý? Ýlerleyen dönemlerde ne tür deðiþiklikler yapýlabilir (pozitif ayrýmcýlýk adýna)? Kadýnlarýmýz sosyal hayata, iþ hayatýna öyle ya da böyle iki sýfýr yenik baþlýyorlar, pek çok sebepten dolayý. Dolayýsý ile birtakým deðiþikliklerle onlarýn bu geriden baþlayan hayatlarýný daha kolaylaþtýran önlemler alýnmasý çok önemli olacak. Ýþ hayatýnda eþit þartlarda çalýþma, eþit þartlarda rekabet edebilme anlamýnda. Ben bunun siyasete atýlmada çok daha önemli olduðunu düþünüyorum. Siyaset yapmak için para çok önemli, ailevi durum çok önemli. Kadýnlarýn elinde hem parasý yok hem ailevi durum problemleri var. Siyaset yapmasý, bu durumda çok zor görünüyor kadýnlarýn. Kadýnlarýn hayatýný kolaylaþtýracak veya bu tür þeylerde daha rahat hareket etmelerini saðlayacak bir takým düzenlemeler, siyasi hayata atýlmada kadýnlarýn önünü açabilir. Türkiye Sakatlar Konfederasyonu Baþkaný Yusuf ÇELEBi: Yarýn siz de bu maddenin kapsamýna girebilirsiniz Deðiþiklik ülke bazýnda baktýðýmýz zaman özürlüler anlamýnda daha farklý oluyor. Þimdi kaðýt üzerinde Anayasa'nýn ilgili maddesinde bütün özürlülerin eþit olduðu söylenir. 'Bütün vatandaþlar eþittir' diye ifade edilir. Ancak engelliler ile ilgili baktýðýmýz taktirde hareket alanýnda paylaþým alanýnda ulaþýlabilirlik anlamýnda eðitim anlamýnda eþit olmadýðýný görürsünüz. 10. maddedeki pozitif ayrýmcýlýkla ilgili bölümü bizim için önemli. Bu nedenle özürlü vatandaþlarýmýzýn iyi incelemesi gerektiðini düþünüyorum. Ýyi incelerken de diðer vatandaþlar gibi mutlaka ama mutlaka sandýk baþýna gitmeleri gerektiðini ve oylarýný özürlülük haklarýný düþünerek kullanmalarýný gerektiðini düþünüyorum. Bu Anayasa'nýn içinin doluluðunu eksikliðini ayrý tartýþabiliriz. Ancak getirilerine baktýðýmýz zaman da ayrý bakarýz. Türkiye Sakatlar Konfederasyonu olarak çok dikkatli olmamýz gerekiyor. Çünkü Türkiye de 8,5 milyon özürlü bulunuyor. Biz siyasi olarak bakmýyoruz. Biz diyoruz ki bunun getirisi ne? 10. madde uygulamasý yalnýz bizi kapsamýyor. Bugün karþý çýkan kimselerle ilgili yarýn yaþlandýklarý takdirde veya bir kaza sonucunda istem dýþý özürlülüðe maruz kaldýklarý zaman onlar da 10. maddeye ihtiyaç duyacaktýr. Dolayýsýyla 10. maddeyi destekliyoruz. Türkiye Fiziksel Engelliler Vakfý'ndan Avukat Cemal DONAT: Mevzuatý uygulatacak Bugüne kadar engellilerle ilgili çýkan kanunlarýn uygulanmasýnda ciddi sýkýntýlar yaþandý. 5 yýldýr engellilerin hukuki alanda yaþadýðý sýkýntýlarý gören biri olarak bu düzenleme ulusal ve yerel mevzuatý ciddi anlamda uygulatabilir hale getirecek. Engellilerin haklarýnýn korunmasý noktasýnda deðiþiklikleri çok olumlu karþýlýyorum. Görme Engelli Milletvekili Lokman AYVA: Artýk ben deðil sistem kendini suçlu hissedecek Þu anda çektiðimiz sýkýntýlara derman olmanýn yaný sýra daha sonraki geliþmeleri de görebileceðiz. Mesela þu anda körlerin oy kullanmalarý bir sorun. Evlerinden oy kullanma mahallerine gidemeyenler söz konusu. Bütün bunlara imkân getirecek. Eðitimdeki, iþ hayatýndaki, günlük hayatta özürlülere de uygun yapýlmamýþ düzenlemeler tamamen deðiþecek. Özürlülere yönelik hizmet veren kuruluþlarýn da bu deðiþikliklerle yeni imkânlara kavuþacaðýný kestirmek zor deðil. Þöyle söylemek mümkün, özürlülerin özürlülükleriyle ilgili her türlü ilave ve farklý hizmet verilebilecek. Mesela belediyelerde bir meclis üyeliði özürlülere ayrýlabilir. Ýl genel meclislerinde hatta parlamentoda bir veya bir kaç sandalyenin ayrýlmasý mümkün olabilir. Ekonomik imtiyazlarda ayrýca söz konusu olabilir. Artýk Türkiye Cumhuriyeti sistemi bizleri doðal karþýlayacak. Bu paketten önce hep kendimi suçlu hissetmemi istiyorlardý. Benim þöyle hissetmemi istiyordu sistem: "Kör olmasaydým gazetemi okuyabilirdim, kör olmasaydým trafik lambasýnda geçebilirdim, kör olmasaydým partilerin tüzüklerini programlarýný okuyabilirdim, kör olmasaydým bilgisayar kullanabilirdim. Artýk düzen deðiþiyor. Artýk sistem kendini suçlu hissedecek: Eðer sesli veya kabartma gazete verebilseydim kör vatandaþ da gazete okuyabilecekti, trafik lambalarýný sesli yapabilseydim kör vatandaþlarým da sorunsuz karþýdan karþýya geçebilecekti, tüzük ve broþürleri kabartma veya sesli yapabilseydik körler de yararlanabilecekti, bilgisayarlarý sesli veya kabartma yapsaydýk körler kullanabilirdi." diyecek sistem. Anayasa Kadýn Platformu Sözcüsü Hülya GÜLBAHAR: Gecikse de olumlu bir adým Gecikmiþ olmasýna raðmen 'kadýnlar için pozitif ayrýmcýlýk' deðiþikliðini olumlu karþýlýyorum. Ancak eþitlik kavramý tanýmlanmadýðý için pozitif ayrýmcýlýðýn nasýl olacaðýný bilmemiz gerekiyor. Dolayýsýyla uygulamasýnýn nasýl yapýlacaðýný görmek gerekir. Çünkü, kaðýt üzerinde kaldýðý sürece hiçbir anlamý kalmaz. Ayrýca keþke Anayasa'daki maddeler tek tek oylansaydý ya da temel haklarla ilgili maddeler Meclis'teki tüm partilerin mutabakatýyla saðlansaydý. KAGÝDER Baþkaný Gülseren ONANÇ: Kapsamlý tanýma ihtiyaç var Paketteki kadýn-erkek eþitliði ve kadýna yönelik pozitif ayrýmcýlýk açýlarýndan olumlu ancak yetersiz. Eþitlik maddesinin daha kapsamlý bir tanýma ihtiyacý var. Yeni düzenlemede her ne kadar pozitif ayrýmcýlýðýn ve bu baðlamda alýnacak tedbirlerin önünü açýlmýþ olsa da, KAGÝDER olarak daha kapsamlý bir madde ile eþitliðin güvence altýna alýnmasýný istiyoruz. KADER Genel Baþkaný Çiðdem AYDIN: Kadýnlara seçim barajý Anayasa'nýn 10. maddesindeki deðiþiklik eksik ancak olumlu ve sevindirici bir geliþme. Lakin üzerinde herkesin uzlaþabileceði ve ortak çalýþýlmýþ bir anayasa arzu ettiðimiz için doðal olarak beklentilerimizi karþýlamýyor. Bu açýdan üzgünüz. Paketin tamamýný oylama noktasýnda da zorlanacaðýz. Kadýn adaylarý ilgilendiren seçim barajýnýn indirilmesi ve ifade özgürlüðünün geniþlemesi gibi taleplerimiz var. MAZLUMDER Genel Baþkan Yardýmcýsý Emrullah BEYTAR: Uluslararasý sözleþmelerin gereði yapýlacak Toplumda özellikle bayanlarýn, dezavantajlý gruplarýn, diðer yurttaþlarýmýza nazaran biraz daha öncelikli olma noktasýnda bir yol açýyor. Bu düzenleme Türkiye'nin taraf olduðu bazý uluslararasý sözleþmelerde belirtilen taahhütlerin ayný zamanda yerine getirilmesi anlamýna geliyor. Türkiye hem BM Çocuk Haklarý Sözleþmesi'ne hem de Kadýna Karþý Her Türlü Ayrýmcýlýðýn Önlenmesi Projesi'ne taraf. Taraf olmasýna rað-menTürkiye bugüne kadar bu sözleþmelerin gereklerini hukuk mevzuatýna yansýtmamýþtý. Bu Anayasa deðiþikliði ile Türkiye'nin uluslar arasý kamuoyuna vermiþ olduðu taahhüdünün bu deðiþiklikle yerine getirmiþ olacaktýr. Pozitif ayrýmcýlýðýn önü bu deðiþiklikle açýlmaktadýr. Mesela ilerleyen tarihlerde yasama organý þöyle bir kanun çýkarabilir: Ýþ alýmýnda kadýnlar ve dezavantajlý gruplar öncelikli diye bir kanun maddesi, tüzük, yönetmelik çýkarýlýrsa... Herhangi bir kanun deðiþikliði ile bu sýnýflara yönelik bir ayrýcalýk tanýndýðý takdirde, bu ayrýcalýk Anayasa'nýn 10. maddesine aykýrýdýr savý ile Anayasa Mahkeme-si'ne götürülemez. Bu düzenleme o yolun önünü týkamaktadýr. Bu anlamda bu sýnýflara yönelik pozitif bir ayrýmcýlýk olabilmektedir. Aksi takdirde mevcut düzenlemede somut anlamda bir pozitif ayrýmcýlýk söz konusu deðildir. Tüm Engelliler ve Aileleri Yardýmlaþma Derneði Baþkaný Ýlimdar BOZTAÞ: 6 metrekarede tek baþýma kalmayacaðým Anayasa'daki deðiþiklik engelliler açýsýndan çok önemli. Düzenlemeler pozitif ayrýmcýlýk konusunda atýlmýþ çok önemli bir adým. Bugüne kadar çok ciddi konularda ayrýmcýlýða maruz kaldýðýmýz için engellilerin sosyal hayatta korunmasý gerekiyor. Ben bir çalýþaným. 6 metre karede kaderimle baþ baþa býrakýlmýþ durumdayým. Hava alacaðým yer yok. Ýsyan etmiyorum. Ama ben de Türkiye Cumhuriyeti vatandaþýysam her konuda diðer insanlarla eþit haklara sahip olmak isterim. O yüzden Anayasa'daki bu madde engelliler için büyük umutlar içerdiði kanýsýndayým. --------------------------------------------------- FÝÞLEMELER SONA ERECEK Anayasa paketi, iþadamlarýnýn yurtdýþýna çýkarken kâbusu haline gelen vergi borcu nedeniyle seyahat özgürlüðünün kýsýtlanmasýna son veriyor. 12 Eylül'de referanduma sunulan Anayasa paketi, iþadamlarýnýn yurtdýþýna çýkarken kâbusu haline gelen vergi borcu ve SSK borcu gibi nedenlerle seyahat özgürlüðünün kýsýtlanmasýna son veriyor. Anayasa'nýn 23. maddesinde yapýlan deðiþiklikle hakkýnda suç soruþturmasý ve hakim kararý olmadýkça seyahat özgürlüðü elinden alýnamayacak. Havaalanlarýnda yaþanan utanç tablolalarý son bulacak. HAVAALANINDA UTANÇ YAÞAMAYACAKSINIZ ESKi HALi MADDE 23. Herkes, yerleþme ve seyahat hürriyetine sahiptir. Yerleþme hürriyeti, suç iþlenmesini önlemek, sosyal ve ekonomik geliþmeyi saðlamak, saðlýklý ve düzenli kentleþmeyi gerçekleþtirmek ve kamu mallarýný korumak; Seyahat hürriyeti, suç soruþturma ve kovuþturmasý sebebiyle ve suç iþlenmesini önlemek; Amaçlarýyla kanunla sýnýrlanabilir. (Deðiþik: 3.10.2001-4709/8 md.) Vatandaþýn yurt dýþýna çýkma hürriyeti, vatandaþlýk ödevi ya da ceza soruþturmasý veya kovuþturmasý sebebiyle sýnýrlanabilir. Vatandaþ sýnýrdýþý edilemez ve yurda girme hakkýndan yoksun býrakýlamaz. YENÝ HALÝ MADDE 23. Herkes, yerleþme ve seyahat hürriyetine sahiptir. Yerleþme hürriyeti, suç iþlenmesini önlemek, sosyal ve ekonomik geliþmeyi saðlamak, saðlýklý ve düzenli kentleþmeyi gerçekleþtirmek ve kamu mallarýný korumak; Seyahat hürriyeti, suç soruþturma ve kovuþturmasý sebebiyle ve suç iþlenmesini önlemek; Amaçlarýyla kanunla sýnýrlanabilir. Vatandaþýn yurt dýþýna çýkma hürriyeti, ancak suç soruþturmasý veya kovuþturmasý sebebiyle hâkim kararýna baðlý olarak sýnýrlanabilir. Vatandaþ sýnýr dýþý edilemez ve yurda girme hakkýndan yoksun býrakýlamaz. Mevcut iþleyiþte, ceza soruþturmasý ve kovuþturmasý geçirenlere yurtdýþý yasaðý getirilebiliyordu. Yurtdýþýna çýkma hürriyeti, ancak suç soruþturmasý veya kovuþturmasý nedeniyle ve hakim kararýyla sýnýrlandýrabilecek. Böylelikle iþadamlarýnýn yurtdýþýna çýkýþlarýnda kolaylýk saðlanacak. Seyahat özgürlüðünün kapsamý geniþletilecek. Buna göre, hakkýnda hâkim kararý olmadýðý sürece ceza kovuþturmasý ve soruþturmasý geçirenler de yurtdýþýna çýkabilecek. Ýpekyol Yönetim Kurulu Baþkaný Yalçýn AYAYDIN: Vergi borcu maðdur etmeyecek Ýþ dünyasý iniþli çýkýþlýdýr. Bugün çok paranýz olabilir ya da çok ciddi sýkýntýlar yaþayabilirsiniz. Bu yüzden bir iþadamýnýn vergi borcu olabilir. Bu gayet normaldir. Borcu olan bir insanýn yurtdýþýna çýkýþlarýnýn kaldýrýlmasý, bu özgürlüðün elinden alýnmasý bana göre doðru deðildir. Her vatandaþýn önü açýk olmalý. Belki yurtdýþýna çýkacak yeni iþler yapacak, kendine yeni kapýlar açacak, kendini geliþtirecek ve bu borcunu ödeyecektir. Ama eðer yurtdýþý çýkýþ yasaðý varsa bu saydýklarýmýn hiçbiri gerçekleþmez. Bunun düzeltilmesi gereken bir durum olduðu apaçýk ortadadýr. Dolayýsýyla bu konudaki düzenlemeyi hükümetin vermiþ olduðu doðru kararlarýndan birisi olarak algýlýyorum. Doðu Anadolu Ýhracatçýlar Birliði (DAÝB) Yönetim Kurulu Baþkaný Cemal ÞENGEL Yurt dýþýna çýkýþta onur kýrmaya son Bir sanayicinin, üreticinin veya bir tüccarýn talebine karþýlýk verecek bir düzenleme oldu. Düþünün ki yanýnýzda 2 bin kiþi çalýþýyor. Bu iþverenin belki sigorta borcu vardýr ya da maliyeye borcu vardýr. Gümrüðe gidiyor ama yurtdýþý yasaðý olduðunu öðreniyor. Ne kadar onur kýran bir durum? Bu bana göre son yýllarda alýnabilecek en güzel bir karar diye düþünüyorum. Bu maddeden çok çok memnunuz. Bir sanayiciye verilmiþ bir deðer olarak kabul ediyorum bunu. Ýhracata katkýsý da büyük olacak. Çünkü, ihracat demek yurtdýþýna sürekli çýkmak demek. Ne kadar sýk çýkýp iyi iliþkiler kurarsak o kadar ihracatýmýz da artar. Ýstanbul Tekstil ve Hammadde Ýhracatçýlarý Birliði (ÝTHÝB) Baþkaný Ýsmail GÜLLE: Gümrük kapýlarý kapanmayacak Ýhracat veya ticaret yaparken çeþitli kurumlarla mutlaka iliþkilerimiz oluyor. Bu iliþkiler neticesinde yükümlülüklerini yerine getiremeyenlerin farklý uygulamalarý olabilir. SSK'ya borçlu olmanýz sizin yurtdýþýna çýkýþýnýzý çok fazla engellemiyor. Ama vergi dairesi ile ilgili gümrük kapýlarý size kapalý olabiliyor. Bu iþin bir þekilde adýnýn konmasý açýsýndan bu düzenleme büyük önem arz etmektedir. Vergi borçlarý yüzünden iþverenin yurtdýþýna çýkamamasý o iþadamýnýn iþinin engellenmesi anlamýna geliyor. Durum bu kadar ciddi boyutta olunca Anayasa'da böyle bir düzenleme iþ dünyasýnda oldukça önemli sonuçlar doðuracaktýr. Ýstanbul Hazýrgiyim ve Konfeksiyon Ýhracatçýlarý Birliði (ÝHKÝB) Baþkaný Hikmet TANRIVERDi: Herkes dolandýrýcý gözüyle baktý Ýþadamlarý için çok önemli bir düzenleme. Vergi borcuyla ilgili ayný sorunu ben de 2001'de dönemin baþbakaný Bülent Ecevit ile Amerika'ya giderken yaþadým. 5 bin liraya yakýn vergi borcumun olduðunu havaalanýnda öðrendim. Bana orada bu ' borç yüzünden seyahat edemeyeceðimi söylediler. Herkes bana dolandýrýcý gözüyle baktý. Þaþýrýp kaldým. Neyse ki hemen borcumu ödeme imkaným oldu ve iþ seyahatime devam ettim. Þimdi bununla ilgili bir düzenleme yapýlmasý çok sevindirici. Hükümete bunun için teþekkür ediyorum. FÝÞLEMELER SON BULACAK ESKi HALi MADDE 20. Herkes, özel hayatýna ve aile hayatýna saygý gösterilmesini isteme hakkýna sahiptir. Özel hayatýn ve aiIe hayatýnýn giz IiIiðine dokunuIamaz. (Üçüncü cümle mülga: 3/10/2001-4709/5 md.) (Deðiþik: 3/10/2001-4709/5 md.) Millî güvenlik, kamu düzeni, suç islenmesinin önlenmesi, genel saðIýk ve genel ahIâkýn korunmasý veya baþkalarýnýn hak ve özgürlüklerinin korunmasý sebeplerinden biri veya birkaçýna baðlý olarak, usulüne göre verilmiþ hâkim kararý olmadýkça; yine bu sebeplere baðlý olarak gecikmesinde sakýnca bulunan hallerde de kanunla yetkili kýlýnmýþ merciin yazýlý emri bulunmadýkça; kimsenin üstü, özel kâgýtlarý ve eþyasý aranamaz ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin kararý yirmi-dört saat içinde görevli hâkimin onayýna sunulur. Hâkim, kararýný el koymadan itibaren kýrksekiz saat için de açýkIar; aksi halde, el koyma kendiliðinden kalkar. YENÝ HALÝ MADDE 20. Herkes, özel hayatýna ve aiIe hayatýna saygý gösterilmesini isteme hakkýna sahiptir. Özel hayatýn ve aiIe hayatýnýn gizIiIiðine dokunuIamaz. (Üçüncü cümIe mülga: 3/10/2001-4709/5 md.) (Deðiþik: 3/10/2001-4709/5 md.) Millî güvenlik, kamu düzeni, suç islenmesinin önlenmesi, genel saðlýk ve genel ahlâkýn korunmasý veya baþkalarýnýn hak ve özgürlüklerinin korunmasý sebeplerinden biri veya birkaçýna baðlý olarak, usulüne göre verilmiþ hâkim kararý olmadýkça; yine bu sebeplere baðlý olarak gecikmesinde sakýnca bulunan hallerde de kanunla yetkili kýlýnmýþ merciin yazýlý emri bulunmadýkça; kimsenin üstü, özel kâgýtlarý ve eþyasý aranamaz ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin kararý yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayýna sunulur. Hâkim, kararýný el koymadan itibaren kýrksekiz saat içinde açýklar; aksi halde, el koyma kendiliðinden kalkar. Herkes, kendisiyle ilgili kiþisel verilerin korunmasýný isteme hakkýna sahiptir. Bu hak; kiþinin kendisiyle ilgili kiþisel veriler hakkýnda bilgilendirilme, bu verilere eriþme, bunlarýn düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçlarý doðrultusunda kullanýlýp kullanýlmadýðýný öðrenmeyi de kapsar. Kiþisel veriler ancak kanunda öngörülen hallerde veya kiþinin açýk rýzasýyla iþlenebilir. Kiþisel verilerin korunmasýna iliþkin esas ve usuller kanunla düzenlenir. Vatandaþýn adý, yaþý, adresi, medeni durumu, telefon numarasý, pasaport numarasý, özgeçmiþ bilgileri, resimleri, sesi, parmak izi ancak kiþinin rýzasý ile kayýt altýna alýnabilecek. Zorunlu haller dýþýnda bu veriler kayda geçirilemeyecek. Kiþisel verileri korumaya alan bu Anayasa paketinde fiþlemeler de ortadan kalkacak. Fiþleme yapanlar yargýlanacak. Gerektiðinde, özel bilgilere iþlem yasaðý getirilebilecek. Herkes kiþisel bilgilerinin kayýt altýna alýnýp alýnmadýðýný öðrenme hakkýna sahip olacak. Sanatçý Metin ÞENTÜRK: Kör bile olsan 'EVET'i görürsün Özellikle de sanat camiasý için özel hayatta gizliliði çok önemli olduðunu düþünüyorum. Bu Anayasa'da özel hayatýn gizliliði ile ilgili çaðdaþ, medeni, demokrasi standartlarýna uyumlu deðiþiklikler ön görülüyor. Bu demokrasi adýna bir yükseliþi ifade ediyor. Tabii bundan ziyade engellilere, þehit ailelerine, gazilere, kadýnlara ve çocuklara getirilen pozitif ayrýmcýlýk beni daha ziyade ilgilendiriyor. Bu anlamda yapýlan deðiþikliklerin çok olumlu olduðu kanaatindeyim. 1980 öncesinde ve sonrasýnda büyük sýkýntýlar yaþandý. Dolayýsýyla, o eski acýlarý tekrar yaþamak istemiyorsak elimize geçen bu fýrsatý iyi deðerlendirmemiz gerektiðine inanýyorum. Bütün bunlarý dikkate alýp sandýða gidildiðinde o kiþinin gözü kör dahi olsa yine "evet" orda görür ve iþaretler. Ýnsan Haklarý Gündemi Baþkaný Orhan Kemal CENGiZ: Özel hayata güçlü koruma geliyor Kiþiye ait bilgilerin onun izni olmadan kayýt altýna alýnmasýnýn önüne geçilmesi fevkalade olumlu bir geliþme. Bu haliyle Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi ve Türkiye'nin taraf olduðu diðer uluslararasý sözleþmelerle Türk hukuk mevzuatý daha uyumlu hale gelecektir. Bu açýdan yerinde bir düzenleme. Bu düzenlemeyle birlikte özel hayatýn korunmasý daha da güçlenmiþ olacak. Sanatçý Ediz HUN: Kanunlar hakkýmý koruyacak Herkes kendi özgür iradesiyle oyunu kullanacak ancak bunu yapmadan önce vatandaþlarýmýz her iki anayasayý da iyice okumasý lazým. Ezbere oy kullanmak hoþ deðil. Yeni anayasa ufak tefek eksikliklere raðmen gayet modern. Bireylerin kendisi ile ilgili kiþisel verilerin korunmasýný isteme hakkýnýn olmasý ne güzel bir þey. Demokraside her þey sonsuz özgürlük demek deðildir. Kendine göre þartlarý vardýr. Dolayýsýyla ben kiþisel haklarýmý koruduðum kadar devletin kanunlarý da bu haklarýmý korumasý gerekir. Hayatýmda hiçbir zaman þartlanmadýðým için bu maddenin son derece önemli ve uygun bir madde olduðu kanýsýndayým. Makul düþünen bir insanýn böyle bir maddeye karþý itirazýnýn olmasý bence doðru bir davranýþ olmaz. Ayrýca yeni anayasa giriþimi partiler üstü bir giriþimdir. Evdeki televizyon cebinizdeki telefon 4-5 ay sonra demode oluyor. Dolayýsýyla 28 sene önce hazýrlanmýþ anayasanýn belirli deðiþikliklerle günümüze uyarlanmasý bence çok doðaldýr. Ýnsan Haklarý Derneði (ÝHD) Genel Baþkaný Hüsnü ÖNDÜL: Vatandaþ paranoyak olmayacak Anayasa'nýn böyle bir maddeye ihtilyacý vardý. Çünkü bu ülkede özellikle de her askeri müdahaleler sonrasý, fiþlemeler artýk alýþkanlýk haline gelmiþti. Bu ülkede neredeyse herkes fiþlendiðini düþünüyordu. Anayasa'ya böyle bir hüküm getirilince artýk insanlarýn fiþlenmemesi gerektiði benimsenecek ve kamu idaresine bu konuda yükümlülük üstlenmiþ olacaktýr. Fiþlemenin yanýnda kiþisel bilgilerin gizliliði de önem arz eden bir konu. Bu Anayasa ile kiþi bilgileri onun isteði dýþýnda kayýt altýna alýnamayacak. Bunlara artýk daha fazla dikkat edilmesi gereken konular olacak. Vatandaþýn bu konudaki endiþelerini de ortadan kaldýracaktýr. Ýnsanlar paranoyak olmaktan uzaklaþacak. Bu haliyle yerinde ve gerekli bir düzenlemenin yapýldýðýný rahatlýkla söyleyebiliriz. --------------------------------------------------- YENÝ HAK ARAMA KAPISI 12 Eylül'de referanduma sunulacak olan Anayasa paketinde iki veya daha fazla iþte çalýþan iþçilere birden çok sendikaya üye olma hakký getiriliyor. Ek iþ yapan çalýþanlar burada da sendikalý olabilecek. Bu durum sendikalar arasýnda rekabeti artýracaðý gibi üye sayýsýný da artýrma imkaný saðlayacak. Böylece yeni düzenlemeyle çalýþanýn iþverenine karþý hem pazarlýk gücü artacak hem de daha fazla hak elde etme fýrsatý yakalayacak ESKÝ HALÝ MADDE 51. (Deðiþik: 3.10.2001-4709/20 md.) Çalýþanlar ve iþverenler, üyelerinin çalýþma iliþkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliþtirmek için önceden izin almaksýzýn sendikalar ve üst kuruluþlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarýna sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrýlmaya zorlanamaz. Sendika kurma hakký ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç iþlenmesinin önlenmesi, genel saðlýk ve genel ahlâk ile baþkalarýnýn hak ve özgürlüklerinin korunmasý sebepleriyle ve kanunla sýnýrlanabilir. Sendika kurma hakkýnýn kullanýlmasýnda uygulanacak þekil, þart ve usuller kanunda gösterilir. Ayný zamanda ve ayný iþ kolunda birden fazla sendikaya üye olunamaz. Ýþçi niteliði taþýmayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarýnýn kapsam, istisna ve sýnýrlarý gördükleri hizmetin niteliðine uygun olarak kanunla düzenlenir. Sendika ve üst kuruluþlarýnýn tüzükleri, yönetim ve iþleyiþleri, cumhuriyetin temel niteliklerine ve demokrasi esaslarýna aykýrý olamaz. YENÝ HALÝ MADDE 51. (Deðiþik: 3.10.2001-4709/20 md.) Çalýþanlar ve iþverenler, üyelerinin çalýþma iliþkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliþtirmek için önceden izin almaksýzýn sendikalar ve üst kuruluþlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarýna sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrýlmaya zorlanamaz. Sendika kurma hakký ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç iþlenmesinin önlenmesi, genel saðlýk ve genel ahlâk ile baþkalarýnýn hak ve özgürlüklerinin korunmasý sebepleriyle ve kanunla sýnýrlanabilir. Sendika kurma hakkýnýn kullanýlmasýnda uygulanacak þekil, þart ve usuller kanunda gösterilir. Ýþçi niteliði taþýmayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarýnýn kapsam, istisna ve sýnýrlarý gördükleri hizmetin niteliðine uygun olarak kanunla düzenlenir. Sendika ve üst kuruluþlarýnýn tüzükleri, yönetim ve iþleyiþleri, Cumhuriyetin temel niteliklerine ve demokrasi esaslarýna aykýrý olamaz. Anayasa'nýn 'Sendika Kurma Hakký'ný düzenleyen 51.maddesinde yapýlan deðiþiklikle önceki metinde bulunan çalýþanlarýn 'ayný zamanda ve ayný iþ kolunda birden fazla sendikaya üye olamaz' hükmü kaldýrýldý. ÇALIÞANLARIN PAZARLIK GÜCÜ ARTACAK HAK-ÝÞ Genel Baþkaný Salim USLU: Ýþyerinde birden çok sendikaya üye olma hakký nasýl olacak? ÝLO diyor ki iþ yerinde yetkili sendikanýn dýþýnda; bir iþ yeri sendikasý, iki meslek sendikasý, üç federasyon üyeliði söz konusu. 4857 sayýlý iþ Kanunu'na baktýðýmýz zaman iþçiler, esnek çalýþma yoluyla, baþka iþlerde ve iþ yerlerinde part-time çalýþabiliyorlar. Diyelim ki gýda iþ kolundaki bir sendikalý, part-time baþka bir iþ kolunda çalýþýyorsa ve orada gýda iþ kolunda baþka bir sendika varsa, her ikisine birden üye olabilir. Burada ÝLO ve AB yaklaþýmlarýna aykýrý herhangi bir durum söz konusu deðil. Bu durum iþçilerin faydasýna. Oradaki toplu sözleþmeden de yararlanma hakký doðar. Diyelim ki hemþire, devlet hastanesinde çalýþtý. 2 saat de gidip bir özel hastanede çalýþacaksa. Oradaki ayný iþ kolundaki bir baþka sendikaya da rahatlýkla üye olabilecek. Mevcut durumda birden çok sendikaya üye olamýyor. KEYFi DiSiPLiN CEZALARINA SON ESKi HALi MADDE 129. Memurlar ve diðer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadýk kalarak faaliyette bulunmakla yüküm lüdürler. Memurlar ve diðer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliðindeki meslek kuruluþlarý ve bunlarýn üst kuru luþlarý mensuplarýna savunma hakký tanýnmadýkça disiplin cezasý verilemez. Uyarma ve kýnama cezalarýyla ilgili olanlar hariç, disiplin kararlarý yargý denetimi dýþýnda býrakýlamaz. Silahlý Kuvvetler mensuplarý ile hâkimler ve savcýlar hakkýndaki hükümler saklýdýr. Memurlar ve diðer kamu görevlilerinin yetkilerini kullanýrken iþledikleri kusurlardan doðan tazminat davalarý, kendilerine rücu edilmek kaydýyla ve kanunun gösterdiði þekil ve þartlara uygun olarak, ancak idare aleyhine açýlabilir. Memurlar ve diðer kamu görevlileri hakkýnda iþledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuþturmasý açýlmasý, kanunla belirlenen istisnalar dýþýnda, kanunun gösterdiði idarî merciin iznine baðlýdýr. YENi HALi MADDE 129. Memurlar ve diðer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadýk kalarak faaliyette bulunmakla yüküm lüdürler. Memurlar ve diðer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliðindeki meslek kuruluþlarý ve bunlarýn üst kuru luþlarý mensuplarýna savunma hakký tanýnmadýkça disiplin cezasý verilemez. Disiplin kararlarý yargý denetimi dýþýnda býrakýlamaz. Silahlý Kuvvetler mensuplarý ile hâkimler ve savcýlar hakkýndaki hükümler saklýdýr. Memurlar ve diðer kamu görevlilerinin yetkilerini kullanýrken iþledikleri kusurlardan doðan tazminat davalarý, kendilerine rücu edilmek kaydýyla ve kanunun gösterdiði þekil ve þartlara uygun olarak, ancak idare aleyhine açýlabilir. Memurlar ve diðer kamu görevlileri hakkýnda iþledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuþturmasý açýlmasý, kanunla bel irlenen istisnalar dýþýnda, kanunun gösterdiði idarî merciin iznine baðlýdýr. BEM-BÝR-SEN Genel Baþkaný Mürsel TURBAY: Memurun kaderi amirlerinin iki dudaðý arasýnda olmayacak Eylül tarihinde halkoylamasýna sunulacak olan Anayasa deðiþiklik paketinde, biz kamu görevlilerini yakýndan ilgilendiren çok önemli bir geliþmede, Ana-yasa'nýn 129. maddesinde yapýlacak olan deðiþikliktir. Bilindiði gibi kamu görevlilerine 657 sayýlý Kanun'un 125. maddesi gereði verilen uyarma ve kýnama türündeki disiplin cezalarýna karþý, kamu çalýþanýnýn yargý yoluna baþvurmasý Anayasal olarak söz konusu deðildi. Bu cezalar kamu görevlilerinin sicillerine iþlenen ve 5 yýl boyunca da silinmeyen cezalardýr. Bu cezalar ise memurun sicil amirleri tarafýndan verilen cezalardýr. Yani kamu çalýþaný kendi sicil amirinin vermiþ olduðu uyarý ve kýnama cezalarýna karþý idari yargý yoluna baþ-vuramýyordu. Gerçi 657 sayýlý yasa, uyarma ve kýnama cezasý olan memurun hakkýný koruma adýna hiç de gerçekçi olmayan bir yolu açýk býrakmýþtýr. Yani memur kendisine ceza veren amirine, cezaya dönük itiraz edebilir. Ancak, kendisinden savunma dahi alýnmadan uyarý ya da kýnama cezasý verilen memur, kendisine bu cezayý veren amirine yapacaðý itirazýn haklý bulunacaðýný da beklemesi çok fazla iyimserlik olacaktýr. Sendikamýzýn pek çok þube ve il baþkaný zaman zaman bu tür gerekçe-siz-savunmasýz uyarý ve kýnama cezalarýna muhatap kalmýþlardýr.Hatta bunlardan bir tanesi, iç hukukta yargý yollarý kapalý olduðu için Sendikamýz tarafýndan AÝHM'e taþýnmýþtýr. Þimdi Anayasa deðiþiklik paketinde yeni yapýlacak olan hi düzenleme ile birlikte böylesi hukuka aykýrýlýklar ve disiplin amirlerinin sübjektif iþlemlerinin önüne geçilmiþ olacak, kamu çalýþanlarý aldýklarý haklý-haksýz disiplin cezalarý konusunda baðýmsýz yargýya baþvurabileceklerdir. Her kamu çalýþaný neredeyse benzer olaylarla meslek yaþamý boyunca karþýlaþmýþtýr. Ben de bir eðitimci olarak sayýsýz benzeri durumla karþýlaþtým. Bunlardan ilk aklýma geleni anlatmak isterim. SÜRGÜN EDÝLDÝM 1994 yýlýnda Çorum Atatürk Lisesi'nde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi öðretmeniydim. Alaným gereði de öðrencilerle çok sýk bir araya gelir, sohbetler eder, hayata dair paylaþýmlarýmýz olurdu. Bir gün hiçbir gerekçe gösterilmeden ya da sonradan öðrendiðim "bilinmeyen güçlerin" isteði ile "öðrencilerle çok fazla ilgilendiðim için" Edirne'ye sürgün edildim. Edirne Meriç Kadýdondurma Ýlköðretim Okulu'na sürgün olarak gönderilmiþtim. Gerekçesiz, savunmasýz ve nedensiz. Sürgün kararýnýn ardýndan yeniden Çorum'a çaðrýlarak hakkýmda soruþturma baþlatýldý. Ýfadem alýndý. Yani týpký Ýstiklal Mahkemeleri'nde olduðu gibi "Sanýðýn idamýna, þahitlerin bilahare dinlenmesine" karar verildi. Bakanlýk tarafýndan özel olarak görevlendirilen bir müfettiþ yeniden Ço-rum'da ifademi aldý. Ancak sonuç deðiþmedi. Ýtirazým reddedildi. Ben sürgün yemiþ bir öðretmen olarak eðitim sisteminin kayýtlarýna çoktan geçmiþtim. GREV ÖZGÜRLÜÐÜ GENÝÞLÝYOR Anayasa'nýn Grevve Lokavt Hakký' baþlýklý 54. Maddesi'nde yapýlan düzenlemeyle sendikalarýn grev özgürlüðü daha da geniþliyor. 'Genel eylem' ve 'kitlesel basýn açýklamasý' adý altýnda Genel Grev'e giden çalýþanlar bundan böyle takiye yapmak zorunda kalmayacak. Yeni dönemde grev sýrasýnda iþ yerinde oluþan zararlarýn faturasý sendikaya kesilmeyecek. ESKi HALi MADDE 54. Toplu iþ sözleþmesinin yapýlmasý sýrasýnda, uyuþmazlýk çýkmasý halinde iþçiler grev hakkýna sahiptirler. Bu hakkýn kullanýlmasýnýn ve iþverenin lokavta baþvurmasýnýn usul ve þartlarý ile kapsam ve istisnalarý kanunla düzenlenir. Grev hakký ve lokavt iyi niyet kurallarýna aykýrý tarzda, toplum zararýna ve millî serveti tahrip edecek þekilde kullanýlamaz. Grev esnasýnda greve katýlan iþçilerin ve sendikanýn kasýtlý veya kusurlu hareketleri sonucu, grev uygulanan iþyerinde sebep olduklarý maddî zarardan sendika sorumludur. Grev ve lokavtýn yasaklanabileceði veya ertelenebileceði haller ve iþyerleri kanunla düzenlenir. Grev ve lokavtýn yasaklandýðý hallerde veya ertelendiði durumlarda ertelemenin sonunda, uyuþmazlýk Yüksek Hakem Kurulu'nca çözülür. Uyuþmazlýðýn her safhasýnda taraflar da anlaþarak Yüksek Hakem Kurulu'na baþvurabilir. Yüksek Hakem Kurulu'nun kararlarý kesindir ve toplu iþ sözleþmesi hükmündedir. Yüksek Hakem Kurulu'nun kuruluþ ve görevleri kanunla düzenlenir. Siyasî amaçlý grev ve lokavt, dayanýþma grev ve lokavtý, genel grev ve lokavt, iþyeri iþgali, iþi yavaþlatma, verim düþürme ve diðer direniþler yapýlamaz. Greve katýlmayanlarýn iþyerinde çalýþmalarý, greve katýlanlar tarafýndan hiçbir þekilde engellenemez. YENi HALi MADDE 54. Toplu iþ sözleþmesinin yapýlmasý sýrasýnda, uyuþmazlýk çýkmasý halinde iþçiler grev hakkýna sahiptirler. Bu hakkýn kullanýlmasýnýn ve iþverenin lokavta baþvurmasýnýn usul ve þartlarý ile kapsam ve istisnalarý kanunla düzenlenir. Grev hakký ve lokavt iyi niyet kurallarýna aykýrý tarzda, toplum zararýna ve millî serveti tahrip edecek þekilde kullanýlamaz. Grev ve lokavtýn yasaklanabileceði veya ertelenebileceði haller ve iþyerleri kanunla düzenlenir. Grev ve lokavtýn yasaklandýðý hallerde veya ertelendiði durumlarda ertelemenin sonunda, uyuþmazlýk Yüksek Hakem Kurulu'nca çözülür. Uyuþmazlýðýn her safhasýnda taraflar da anlaþarak Yüksek Hakem Kurulu'na baþvurabilir. Yüksek Hakem Kurulu'nun kararlarý kesindir ve toplu iþ sözleþmesi hükmündedir. Yüksek Hakem Kurulu'nun kuruluþ ve görevleri kanunla düzenlenir. Greve katýlmayanlarýn iþyerinde çalýþmalarý, greve katýlanlar tarafýndan hiçbir þekilde engellenemez. HAK-ÝÞ Genel Baþkaný Salim USLU: ARTIK YALAN SÖYLEMEK ZORUNDA KALMAYACAÐIZ Getirilen düzenlemeler sendikalar ve çalýþanlar bakýmýndan son derece önemli düzenlemeler. Grev esnasýnda iþçilerin bilerek veya bilmeyerek yaptýklarý kusurlardan dolayý sendikalar sorumlu tutuluyordu. Bu ortadan kalkmýþ durumda. En önemlisi bugüne kadar sendikalar ve sendikacýlar takiye yapmak zorunda kalýyordu. 'Genel eylem' diyorlardý, 'kitlesel basýn açýklamasý' diyorlardý; ama yapmak istedikleri þey bal gibi de 'genel grev'di. Þimdi Anayasa diyor ki genel eylemleri, genel grevleri bu tür þeyleri takiyeleri artýk ihtiyaç duymadan yapabileceksiniz. Bunu anayasal suç olmaktan çýkartýyorum diyor. Bu çok önemli bir geliþme sendikalar bakýmýndan. TÜRK-ÝÞ Baþkaný Mustafa KUMLU: GREV ZARARINI SENDÝKALAR ÖDEMEYECEK Grev esnasýnda greve katýlan iþçilerin ve sendikanýn kasýtlý veya kusurlu hareketleri sonucu grev uygulanan iþ yerinde sebep olduklarý maddi zarardan sendika sorumludur" fýkrasýnýn Anayasa metninden çýkarýlmasýný istemiþtik. Bu talebimizin karþýlandý. "Siyasi amaçlý grev ve lokavt, dayanýþma grevi ve lokavtý, genel grev ve lokavt, iþ yeri iþgali, iþ yavaþlatma, verim düþürme ve diðer direniþler yapýlamaz" fýkrasýnýn Anayasa metninden çýkarýlmasýný istemiþtik. Bu talebimiz de karþýlandý. Önerilerimiz arasýnda "ayný zamanda ve ayný iþkolunda birden fazla sendikaya üye olunamaz" hükmünün Anayasa metninden çýkarýlmasý yer alýyordu. Bunu AB ve ILO normlarýna uygunluk açýsýndan talep etmiþtik. Bu madde deðiþikliði saðlandý. Sosyal devletin uygulanmasýný þarta baðlayan maddenin yeniden düzenlenmesine; sendika yöneticilerine siyaset yasaðý getiren maddenin kaldýrýlmasýna; iþçi memur ayrýmýna iliþkin tanýmlamanýn net yapýlmasýna iliþkin düzenleme taleplerimiz ise benimsenmedi. Halkýn iradesi 12 Eylül'de tecelli edecektir ve buna hepimizin saygý duyma zorunluluðu vardýr. TÜRK-ÝÞ, referandum sürecinde kendi tabanýna "evet" ya da "hayýr" oyu kullanmasý yönünde bir sýnýrlama getirmeyecektir. Referandumda Türk-Ýþ topluluðunu oluþturan her bir birey, kendi özgür iradesi ile ve doðru bulduðu biçimde oyunu kullanacaktýr. --------------------------------------------------- MEMURLAR DAHA ÇOK KAZANACAK Referanduma sunulan Anayasa deðiþiklik paketinde memurlar için çok önemli bir adým atýlýyor. Anayasa'nýn 53. maddesinde yapýlan deðiþiklikle daha önce hükümetle toplu görüþme yapan memura toplu sözleþme yapma hakký veriliyor. Düzenlemeyle Uzlaþma Kurulu kararlarý kesin hale geliyor. Bu durum memurlara daha fazla kazanç olarak geri dönecek... ESKi HALi MADDE 53. Ýþçiler ve iþverenler, karþýlýklý olarak ekonomik ve sosyal durumlarýný ve çalýþma þartlarýný düzenlemek amacýyla toplu iþ sözleþmesi yapma hakkýna sahiptirler. Toplu iþ sözleþmesinin nasýl yapýlacaðý kanunla düzenlenir. (Ek: 23.7.1995-4121/4 md.) 128'inci maddenin ilk fýkrasý kapsamýna giren kamu görevlilerinin kanunla kendi aralarýnda kurmalarýna cevaz verilecek olan ve bu maddenin birinci ve ikinci fýkralarý ile 54'üncü madde hükümlerine tabi olmayan sendikalar ve üst kuruluþlarý, üyeleri adýna yargý mercilerine baþvurabilir ve Ýdareyle amaçlarý doðrultusunda toplu görüþme yapabilirler. Toplu görüþme sonunda anlaþmaya varýlýrsa düzenlenecek mutabakat metni taraflarca imzalanýr. Bu mutabakat metni, uygun idarî veya kanunî düzenlemenin yapýlabilmesi için Bakanlar Kurulu'nun takdirine sunulur. Toplu görüþme sonunda mutabakat metni imzalanmamýþsa anlaþma ve anlaþmazlýk noktalarý da taraflarca imzalanacak bir tutanakla Bakanlar Kurulu'nun takdirine sunulur. Bu fýkranýn uygulanmasýna iliþkin usuller kanunla düzenlenir. Ayný iþyerinde, ayný dönem için, birden fazla toplu iþ sözleþmesi yapýlamaz ve uygulanamaz. YENi HALi MADDE 53. Ýþçiler ve iþverenler, karþýlýklý olarak ekonomik ve sosyal durumlarýný ve çalýþma þartlarýný düzenlemek amacýyla toplu iþ sözleþmesi yapma hakkýna sahiptirler. Toplu iþ sözleþmesinin nasýl yapýlacaðý kanunla düzenlenir. Memurlar ve diðer kamu görevlileri, toplu sözleþme yapma hakkýna sahiptirler. Toplu sözleþme yapýlmasý sýrasýnda uyuþmazlýk çýkmasý halinde taraflar KamuGörevlileri Hakem Kurulu'na baþvurabilir. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararlarý kesindir ve toplu sözleþme hükmündedir. Toplu sözleþme hakkýnýn kapsamý, istisnalarý, toplu sözleþmeden yararlanacaklar, toplu sözleþmenin yapýlma þekli, usulü ve yürürlüðü, toplu sözleþme hükümlerinin emeklilere yansýtýlmasý, Kamu Görevlileri Hakem Kurulun'un teþkili, çalýþma usul ve esaslarý ile diðer hususlar kanunla düzenlenir. Memur-Sen Genel Baþkaný Ahmet GÜNDOÐDU: 17 kez fazla zam almýþ olacaktýk Memur-Sen olarak ilk kez toplu sözleþme hakkýna kavuþulmasý nedeniyle Anayasa deðiþiklik paketine yüzde 100 "evet" diyeceðiz. 2001 yýlýnda 4688 Sayýlý Yasa çýktý. O tarihten beri hükümetlerle uzlaþtýðýmýzda, toplu görüþme masasýnda attýðýmýz imzalar Bakanlar Kurulu'nun onayýna tabii tutulduðu için çoðu zaman Bakanlar Kurulu onaylamadý ve kararlar askýda kaldý. Hükümetlerle, uzlaþamadýðýmýzda ise yasa gereði Uzlaþtýrma Kurulu'na baþvurduk, taleplerimizi ilettik. Uzlaþtýrma Kurulu tarafýndan verilen kararlar yine hükümet tarafýndan onaylanmadý, yine askýda kalan kararlar oldu. Uzlaþtýrma Kurulu'nun verdiði kararlar geçerli olsaydý, þu an memurlar 17 kez daha fazla zam almýþ, onlarca sosyal sorun çözülmüþ olacaktý. Böylece maðduriyetler oluþtu. Toplu sözleþme hakkýnýn bu pakette yer almasýyla ilgili Bakanla uzlaþýrsak Bakanlar Kurulu'na sorulmaksýzýn bu kesin olacak. Uzlaþamamýþsak Kamu Çalýþanlarý Hakem Kurulu'nun verdiði karar kesin olacak. Memurlarý ilgilendiren en önemli konu bu. Uzlaþtýrma Kurulu Üyesi Zehra ODYAKMAZ: Hem zam hem de sosyal kazaným getirecek Uzlaþtýrma Kurulu kararlarýnýn baðlayýcý hale gelmesi konusundaki düzenlemeyi çok olumlu buluyorum. Çünkü biz kurul olarak her iki tarafý da dinliyoruz. Daha sonra ekonomik ve sosyal þartlarý, bu alandaki geliþmeleri inceliyoruz. Yoðun bir çalýþmanýn ardýndan raporumuzu yazýp objektif bir bakýþ açýsýyla memura verilmesi gereken zammý iþaret ediyoruz. Dolayýsýyla Uzlaþtýrma Kurulu kararlarýnýn Uzlaþtýrma Kurulu kararlarýnýn baðlayýcý hale getirilmesi halinde bundan memur büyük fayda saðlayacak. Bu durum memura hem zam hem de sosyal kazanýmlar yönünden daha yararlý olacaktýr. Memurun geliri artacaktýr. Kurul üyeleri olarak kendi kararlarýmýzýn baðlayýcý olmasý yönünde ýsrar ettik. Bunu þimdiye kadar yazdýðýmýz raporlarda ifade ettik. Emeðimizin karþýlýðýný biz de görmek istiyoruz. Sosyal Güvenlik Uzmaný Sadettin ORHAN: Toplu sözleþme artýk emekliye de yarayacak Daha önce toplu sözleþme hakký yoktu, toplu görüþmeler yapýlýyordu. Konu uzlaþma kararýna kaldýðý zaman da yüzde 99 ihtimalle hükümetin dediði oluyordu. Yeni yasada toplu sözleþme kavramý kullanýlýyor. Bunlar sendikal haklar açýsýndan da birbirinden faklý kavramlar. Dolayýsýyla bu, hükümet tarafýndan bir ara formül olarak düþünülmüþ. Toplu görüþmeye karþý biraz daha güçlü bir argümanla, toplu sözleþmeyle memurlar masaya otursun ve kamu görevlileri hakem kurulunun kararlarý baðlayýcý olsun, þeklinde bir düzenleme var. Toplu sözleþmede getirilen paketle birlikte hakem kuruluna baþvurma hakký var. Kamu görevlileri hakem kurulunun kararlarý kesin ve toplu sözleþme hükmünde olacak. Yine toplu sözleþme kapsamýnda getirilen en önemli yeniliklerden birisi, toplu sözleþme hükümlerinde emeklilerin de yararlanma imkanlarý söz konusu. Yapýlan düzenlemeyi son derece önemsiyorum. Fakat bu düzenleme kadar, kanunlarla nasýl doldurulacaðý da çok önemli. Kim ne kadar temsil edilecek buna bakmak gerekiyor. RiCAYLA DEÐiL YASAYLA iÞ YAPMA DÖNEMi ESKi HALÝ MADDE 166. Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkýnmayý, özellikle sanayinin ve tarýmýn yurt düzeyinde dengeli ve uyumlu biçimde hýzla geliþmesini, ülke kaynaklarýnýn döküm ve deðerlendirilmesini yaparak verimli þekilde kullanýlmasýný planlamak, bu amaçla gerekli teþkilatý kurmak devletin görevidir. Planda millî tasarrufu ve üretimi artýrýcý, fiyatlarda istikrar ve dýþ ödemelerde dengeyi saðlayýcý, yatýrým ve istihdamý geliþtirici tedbirler öngörülür; yatýrýmlarda toplum yararlarý ve gerekleri gözetilir; kaynaklarýn verimli þekilde kullanýlmasý hedef alýnýr. Kalkýnma giriþimleri, bu plana göre gerçekleþtirilir. Kalkýnma planlarýnýn hazýrlanmasýna, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce onaylanmasýna, uygulanmasýna, deðiþtirilmesine ve bütünlüðünü bozacak deðiþikliklerin önlenmesine iliþkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir. YENi HALi MADDE 166. Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkýnmayý, özellikle sanayinin ve tarýmýn yurt düzeyinde dengeli ve uyumlu biçimde hýzla geliþmesini, ülke kaynaklarýnýn döküm ve deðerlendirilmesini yaparak verimli þekilde kullanýlmasýný planlamak, bu amaçla gerekli teþkilatý kurmak Devletin görevidir. Planda millî tasarrufu ve üretimi artýrýcý, fiyatlarda istikrar ve dýþ ödemelerde dengeyi saðlayýcý, yatýrým ve istihdamý geliþtirici tedbirler öngörülür; yatýrýmlarda toplum yararlarý ve gerekleri gözetilir; kaynaklarýn verimli þekilde kullanýlmasý hedef alýnýr. Kalkýnma giriþimleri,bu plana göre gerçekleþtirilir. Kalkýnma planlarýnýn hazýrlanmasýna, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce onaylanmasýna, uygulanmasýna, deðiþtirilmesine ve bütünlüðünü bozacak deðiþikliklerin önlenmesine iliþkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir. Ekonomik ve sosyal politikalarýn oluþturulmasýnda hükümete istiþarî nitelikte görüþ bildirmek amacýyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konsey'in kuruluþ ve iþleyiþi kanunla düzenlenir.Ýþ dünyasýnýn hükümete sorunlarýný ilettiði çok önemli bir platform olan Ekonomik ve Sosyal Konsey, Anayasa'nýn 'Planlama' baþlýðý adý altýnda yer alan 166. maddesine konuluyor. Daha önce kanunla yürütülen çalýþma bundan böyle anayasal güvenceye kavuþuyor... HAK-ÝÞ Genel Baþkaný Salim USLU: Sorunlarýmýzý dile getireceðimiz kanallar açýyor Demokrasilerde sorunlar kurumlar eliyle çözülür. 'Ben falanca bakaný tanýyorum, ona rica edeyim, Baþbakan'dan randevu alayým' denilmez. Bunlarý konuþabileceðiniz mekanizmalar olmasý lazým. Ekonomik Sosyal Konsey bugüne kadar genelgelerle idare edildi. Sonra da eksik, güdük bir kanun çýkartýldý. Biz bu kanunun deðiþmesini özellikle istedik. TOBB, Türk-Ýþ, Hak-Ýþ, DÝSK, KESK, Kamu-Sen birlikte bir kanun taslaðý hazýrlayarak Baþbakan'a sunduk. Biz diyoruz ki bu kanun yeni baþtan yazýlsýn. Simdi bir anayasal dayanaða kavuþtu. Özerk, kendi baðýmsýz bütçesi ve kurumsal yapýsý olan, uzmanlýk bölümleri olan bir kurum olacak. Ýþçi, iþveren, memur her kesim burada temsil edilecek. Herkes sorununu söyleyecek, uzmanlýk departmanlarýnda da bu sorunlarýn çözümüne yönelik fikir üretilecek. Hatta Parlamento bile herhangi bir kanun çýkartýrken buranýn görüþünü alacak. Tuskon Baþkaný Rýza Nur MERAL: Demokrasimiz güçlenecek Demokrasimizin daha katýlýmcý olmasý adýna hükümetlerin alacaklarý önemli kararlar toplumu ve ekonomiyi ilgilendiren kararlar öncesinde bir danýþma ve istiþare mekanizmasý olmasý adýna bu konsey çok önemli bir kurum. Daha önce kanunla bir kere kurulmuþtu. Kanunda ancak bunun anayasaya alýnmasý bu konunun daha fazla önemsenmesi adýna ve daha ön planda tutulmasýna vesile olacak diye düþünüyorum. Bunun da toplumdaki katýlýmcý demokrasi özelliðini arttýracaðýný ve alýnan kararlarýn ekonomi dünyasýyla ve toplumsal sosyal yapýya daha uygun olacaðý sonucunu getireceðine inanýyoruz. Bunun anayasa kapsamýna alýnmasýný önemsiyor ve destekliyoruz. Orada tavsiye niteliðinde kararlar alýnýyor. Ama kararlarda oy çokluðu olmasý þartý aranmýyor. Verilen tavsiyeler içinde ayrý fikirler varsa da onlar da orada belirtiliyor. Oradaki konulara konseyin yaklaþýmý genelde toplumun genel yaklaþýmýnýn profilini de gösterebilir. O anlamda da konseyin güzel bir mantýðý var. MÜSÝAD Baþkaný Ömer Cihad VARDAN: Yatýrýmlarýn önü açýlacak Ekonomik ve Sosyal Konsey, yeni deðiþiklikle Anayasa'ya girmiþ oluyor ve iþ âlemi de burada yer alacak. Bu da önemli. Hem iþ alemi hem iþçi, iþveren kesiminin görüþlerinin alýndýðý bir ortam. Anayasal güvence altýna alýnmýþ olacak. Yargý ile ilgili olarak geçtiðimiz dönemlerde alýnan kararlar, hem özelleþtirme sürecinde hem daha sonraki süreçte Türkiye'nin önünü týkayan, alýnan kararlarýn tekrar geriye dönmesine sebep olan ve yatýrýmlarýn önünü týkayan bir süreçti. Dýþarýdan baktýðýmýzda yatýrýmcý ne istiyor? Güvenli bir ortam istiyor. Ýstikrarlý bir ortam istiyor. Buraya yatýrýmý yaptýðý zaman tabii ki para kazanacak. Para kazanabilecek bir ortamýn oluþmasýný bekliyor. Siz bir yer alýyorsunuz 3 gün sonra x mahkemesi tarafýndan iptal ediliyor. Siz bunu ister misiniz? Yatýrýmlarýn önünün açýlacaðýný düþünüyoruz. ESDER Baþkaný Mahmut ÇELiKKUÞ: Ne kadar özgürlük o kadar ekmek Geniþ ve sivil anayasa yapýlmasýna bir adým olduðu için destekliyoruz. Biz esnaflar ülkedeki gelir arttýkça para kazanan kesimleriz. Memur maaþlarýnýn artacak olmasý esnafý direk ilgilendirir. Memurun gelir düzeyi yükselirse bizim gelir düzeyimiz yükselir. Anayasa paketinde çocuklara ve kadýnlara pozitif ayrýmcýlýk yapýlmasý buna hangi yürek "hayýr" diyor. Bu madde bile tek baþýna gelse "evet" denmeli. Ne kadar özgürlükler geliþse o ülkenin ekonomik geliþmiþliði artýyor. Dar kalýplar içine alýyorsanýz ekonomi geliþmiyor. Ne kadar özgürlük o kadar ekmek. O yüzden evet diyoruz. Esnaf ve sanatkârýn büyük çoðunluðu evet diyecektir. Esnaf ve sanatkârýn desteklemesinin temel sebebi darbe ve darbe ortamýndan en çok zarara uðrayan kesimiz. En yakýn örneði 28 Þubat'ta yaþadýðýmýz post modern darbeden esnaf ve sanatkar tüccar alýn teriyle geçinen insanlar ödedi. --------------------------------------------------- YARGISIZ ÝNFAZA SON Halkoyuna sunulan pakette daha önce sadece 'Dilekçe hakký' baþlýðý ile belirtilen Anayasa'nýn 74. Maddesi, yeniden tanýmlanýyor. VATANDAÞLA DEVLETÝN ARASINI 'HAKEM' BULACAK Halkoyuna sunulan pakette daha önce sadece 'Dilekçe hakký' baþlýðý ile belirtilen Anayasa'nýn 74. Maddesi, 'Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçiliðine baþvurma hakký" olarak yeniden tanýmlanýyor. Yeni düzenlemeyle geliþmiþ ülkelerde Ombudsman olarak ifade edilen Kamu Denetçiliði uygulamasý getiriliyor. Deðiþikliðin hayata geçmesiyle uzun yargýlama süreçleri son bulacak. Kýsa sürede adalet tecelli edecek. Devletle karþý karþýya gelen vatandaþýn arasýný da Kamu Denetçisi bulacak. ESKÝ HALÝ MADDE 74. (Deðiþik: 3.10.20014709/26 md.) Vatandaþlar ve karþýIýklýIýk esasý gözetilmek kaydýyla Türkiye'de ikamet eden yabancýlar kendieriyle veya kamu ile ilgili diIek ve þikâyetleri hakkýnda, yetkiIi makamIara ve Türkiye Büyük MilIet MecIisine yazý ile baþvurma hakkýna sahiptir. (Deðiþik: 3.10.2001-4709/26 md.) KendileriyIe ilgiIi baþvurmaIarýn sonucu, gecikmeksizin diIekçe sahipIerine yazýIý olarak bildiriIir. Bu hakkýn kulIanýlma biçimi kanunIa düzenIenir. YENÝ HALÝ MADDE 74. Deðiþik: 3.10.20014709/26 md.) Vatandaþlar ve karþýlýklýlýk esasý gözetilmek kaydýyla Türkiye'de ikamet eden yabancýlar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve þikâyetleri hakkýnda, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yazý ile baþvurma hakkýna sahiptir. (Deðiþik: 3.10.2001-4709/26 md.) Kendileriyle ilgili baþvurmalarýn sonucu, gecikmeksizin dilekçe sahiplerine yazýlý olarak bildirilir. Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine baþvurma hakkýna sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Baþkanlýðý'na baðlý olarak kurulan Kamu Denetçiliði Kurumu idarenin iþleyiþiyle ilgili þikâyetleri inceler. Kamu Baþdenetçisi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafýndan gizli oyla dört yýl için seçilir. Ýlk iki oylamada üye tamsayýsýnýn üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayýsýnýn salt çoðunluðu aranýr. Üçüncü oylamada salt çoðunluk saðlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapýlýr; dördüncü oylamada en fazla oy alan aday seçilmiþ olur. Bu maddede sayýlan haklarýn kullanýlma biçimi, Kamu Denetçiliði Kurumu'nun kuruluþu, görevi, çalýþmasý, inceleme sonucunda yapacaðý iþlemler ile Kamu Baþdenetçisi ve kamu denetçilerinin nitelikleri, seçimi ve özlük haklarýna iliþkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir. Kýrýkkale Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öðretim Üyesi Doç. Dr. Adnan KÜÇÜK: YARGILAMADA GECiKMEYE SON Batý ülkelerinde var olan bir uygulamadýr. Anayasa Mahkemesi bu konuda çýkartýlan kanunu iptal etti. Meclis'e baðlý Kamu Denetçiliði Kurumu kurulacak. Batý'daki mekanizma idarenin hukuka aykýrý olduðu düþünülen iþlemleri varsa bunlar yargýya intikal ettirilmeksizin ombudsmanlýk denilen kuruma getiriliyor. Esasen yaptýrým yetkisi yok. Ama þikayet konusunun kamuoyuna duyurulmasý, Meclis'e bildirilmesi veya ilgili kurumlara bildirilmesi gibi görevleri bulunuyor. Vatandaþ ile devlet arasýndaki ihtilaflarýn yargýya intikal etmeksizin aksaklýklarýn giderilmesini amaçlýyor. Ombudsmanlýkta süreç hýzlý iþliyor. Yargýda bazen 2-3 yýl sürüyor çok ama ombudsmanlýkta kýsa sürede sorun çözülebilir. Yargýnýn yükü hafiflemiþ olacak. Kýsa sürede hakkýný alacaðý için aylarca yýllarca yargýda hakkýnýn alamamasýnýn verdiði psikolojik çöküntü yaþanmamýþ olacak. AK Parti Ýzmir Milletvekili Tuðrul YEMiÞÇi: Mahkemeye gitmeden sorun çözülecek Düzenlemeyle yargýda yeni bir denetim mekanizmasý oluþacak. Kamu Denetçiliði Kurumu sayesinde vatandaþ mahkemeye gitmeden sorununu kolayca çözüme ka-vuþturabilecek. Sonuca ulaþmadaki süre kýsalacak. Daha önce bu konuyla ilgili kanun çýkardýk. Ancak anayasal dayanaðý olmadýðý gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi tarafýndan iptal edildi. Kurumun baþýna gelecek kiþi ise TBMM tarafýndan seçilecek. Oy kullanmadan önce Anayasa deðiþikliðinin Türkiye'ye ne getireceðinin iyi araþtýrýlmasý gerekiyor. Pakette insanýn insanca yaþamasýný saðlayacak maddeler var. Deðiþikliðe uðrayan 25 maddenin 25'inin de Türkiye'nin aleyhine olduðunu kimse söyleyemez. TBMM Adalet Komisyonu Üyesi Yýlmaz TUNÇ: 'Bugün git yarýn gel ' dönemi bitiyor Anayasa deðiþiklik maddelerinin her biri ülke insanýnýn faydasýnadýr. Bir çok geliþmiþ ülkede var olan Kamu Denetçiliði Kurumu da maddeler arasýnda. TBMM'ye baðlý olarak kurulacak olan Kamu Denetçiliði sayesinde artýk vatandaþlarýmýz bürokraside, karþýlaþtýklarý sýkýntýlarý, þikayet edebilecekleri bir makam olacak, hiçbir memur vatandaþýn iþini savsaklayamayacak, vatandaþa "Bugün git yarýn gel" diyemeyecek, çünkü bilecek ki görevini yapmadýðýnda vatandaþýn gidebileceði bir makam var, þikayet edebileceði bir mekanizma var" dedi. Kamu Hukuku Uzmaný Prof. Dr. Hasan Tahsin FENDOÐLU: YENi BiR ADALET KAPISI AÇILIYOR Türkiye'de 'Kamu Denetçiliði Kurumu' adýyla yeni bir kurul kuruluyor. Bunun Batý'daki adý ombudsmanlýktýr. Ombudsmanlýk bir Türk kurumudur. Ýsveç Kralý 12. Þarl 17. Yüzyýl'da bizdeki ahilik teþkilatý ile kazaskerliði birleþtirerek ombudsmanlýk kurumunu kurdu. Daha sonra bu kurum bütün dünyaya yayýlýyor. Batý ülkelerinde çok yaygýn. Hatta Arap ülkelerinde bile ombudsmanlýk var. Türkiye'de 2006 yýlýnda kanun çýktý. Anayasa Mahkemesi 2009 yýlý Aralýk ayýnda iptal etti. Kamu Denetçiliði Kurumu devlet ile vatandaþ arasýnda köprü oluyor. Kanunda yapýlacak düzenleme ile bir Baþ Ombudsman ve 10 ombudsman olacak. Çocuk, kadýn, polis ombudsmaný kurulacak. Vatandaþ devletle ilgili þikayet durumunda ombudsmana baþvuracak. Baðýmsýz bir kurum olacak ve Meclis'e hesap verecek. Þehit aileleri müracaat edebilecek, idarenin, belediyelerin sorunlarý ile ilgili bu kuruma müracaat edilebilecek. Hatta sarý taksiye engelli olduðu için binmesi yasaklanan bir vatandaþ buraya müracaat edebilecek. Baþörtülü olduðu için bir lokantaya veya üniversiteye alýnmayan bir bayan buraya müracaat ederek þikayetçi olabilecek. PARTÝ KAPATILINCA MÝLLETVEKÝLLÝÐÝ DÜÞMEYECEK Anayasa'da 'milletvekilliðinin düþmesi" baþlýðýný düzenleyen 84. Madde'de önemli bir deðiþikliðe gidildi. Parti kapatma, milletvekilliðinin düþmesine neden olmayacak. Milletvekillerinin söz ve eylemleri cezai takibata uðramadýðý halde hem parti kapatmaya delil yapýlýyor hem de kapatma kararý verilince milletvekilliði düþürülüyordu. Yeni düzenlemeyle yasamaya müdahale anlamýna gelen uygulama sona erecek. MADDE 84. (Deðiþik: 23.7.1995 - 4121/9 md.) Ýstifa eden milletvekilinin milletvekilliðinin düþmesi, istifanýn geçerli olduðu Türkiye Büyük Millet Meclisi Baþkanlýk Divaný'nca tespit edildikten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu'nca kararlaþtýrýlýr. Milletvekilliðinin kesin hüküm giyme veya kýsýtlanma halinde düþmesi, bu husustaki kesin mahkeme kararýnýn Genel Kurula bildirilmesiyle olur. 82 nci maddeye göre milletvekilliðiyle baðdaþmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ýsrar eden milletvekilinin milletvekilliðinin düþmesine, yetkili komisyonun bu durumu tespit eden raporu üzerine Genel Kurul gizli oyla karar verir. Meclis çalýþmalarýna özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içerisinde toplam beþ birleþim günü katýlmayan milletvekilinin milletvekilliðinin düþmesine, durumun Meclis Baþkanlýk Divaný'nca tespit edilmesi üzerine, Genel Kurul'ca üye tamsayýsýnýn salt çoðunluðunun oyuyla karar verilebilir. Partisinin temelli kapatýlmasýna beyan ve eylemleriyle sebep olduðu Anayasa Mahkemesi'nin temelli kapatmaya iliþkin kesin kararýnda belirtilen milletvekilinin milletvekilliði, bu kararýn Resmî Gazete'de gerekçeli olarak yayýmlandýðý tarihte sona erer. Türkiye Büyük Millet Meclisi Baþkanlýðý bu kararýn gereðini derhal yerine getirip Genel Kurul'a bilgi sunar. Prof. Dr. Hasan Tahsin FENDOÐLU: Yasamaya müdahale kalkýyor Bir milletvekili eðer bir suç iþlediyse suçunun cezasýný çekecek. Türkiye'de savcýlýklar var yargý var. Milletvekili suç iþlediyse cezai mahkumiyete uðrayacak. Ceza kendisine zaten verilecek. Partinin kapatýlmasýna neden olan kiþinin milletvekilliðinin düþmesi yargý organýnýn yasama organýna müdahalesi olarak görülüyor. Kimse kimseye müdahale etmemiþ olacak. Suçun þahsiliði ve cezalarýn þahsiliði ilkesinden hareketle suçundan dolayý mahkum olmasýn her bir insan kendi cezasýný çekecek. Doç. Dr. Adnan KÜÇÜK Yargýsýz infaz son bulacak Siyasi partilerin kapatýlmasýna gerekçe gösterilen bir söz fiil veya eylem denizde damla gibi bir þeydir. 40 tane delilden en hafif delil ile partinin kapatýlmasýna karar verilebiliyor. Bir milletvekili birilerine aykýrý gelebilecek bir söz söylemiþtir. Normal þartlarda biz bunu mahkemeye götürsek belki ceza bile almayacaktýr. Normal þartlarda ceza bile almayacaðý bir sözden dolayý sýrf partinin kapatýlmasýna gerekçe oldu diyerek milletvekilliðine son vermek çok aðýr yaptýrým. AÝHM bu yönde karar verdi. Bir milletvekilinin sözünden eyleminden dolayý milletvekilliðini düþürmek aðýr bir yaptýrýmdýr diyerek AÝHM karar verdi. Bu deðiþiklik demokratikleþme açýsýndan olumlu bir adýmdýr. Eski Milletvekili ve Gazeteci Yazar Nazlý ILICAK Geriye doðru iþlerse Türk ve Tuðluk dönebilir Anayasa Mahkemesi 2001 'de Fazilet Partisi'ni kapatarak karalarýnda Nazlý llýcak'ýn da olduðu bazý milletvekillerine siyasi yasak getirmiþti. Bir dönem yasaklanan dönemin milletI vekili gazeteci Nazlý Ilýcak, Anayasa deðiþiklik paketinde yer alan 'Parti kapatýlmasýyla, kiþilerin milletvekillikleri düþmeyecek maddesine destek verdi. Önemli olanýn milletvekilliðinin düþmemesi olduðunu ifade eden Ilýcak, partilerin kapatýlýnca tekrar kurulabildiðini söyledi. Ama böyle durumlarda milletvekillerinin maðdur olduðunu belirten Ilýcak, kendisinin Avrupa insan Haklarý Mahkemesi'ne (AÝHM) gittiðini hatýrlattý. AÝHM'in, 'karar orantýsýz' þeklinde hüküm verdiðine iþaret eden Ilýcak þöyle konuþtu: "Yani varýlmak istenen meþru amaçla verilen ceza arasýnda orantýsýzlýk var. Seçme hürriyetine bir müdahale seçme ve seçilme hakký hürriyetine deðil ayný zamanda seçmenin seçme hürriyetine de müdahale, orantýsýz bir müdahale. Dolayýsýyla, o karar istikametinde milletvekilliðinin düþürülmesinden esasen vazgeçilmesi gerekirdi. Bu çok önemli, Belki bu durumda Ahmet Türk ve Aysel Tuðluk müspet kararlar geriye doðru iþlerse belki de bu dönemin sonuna kadar tekrar milletvekili olabilir. Öyle bir hak iadesi de mümkün olabilir diye düþünüyorum. Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi'nin de kararlarý bu yöndeydi. --------------------------------------------------- YAÞ'IN EZBERÝ BOZULUYOR 12 Eylül'de referanduma sunulan Anayasa deðiþiklik paketinde darbe hukukunun yargýsýz infazlarýna dayanak yaptýðý bir gerekçe daha tarih oluyor. Yüksek Askeri Þura'da (YAÞ) alýnan ihraç kararlarýna yargý yolu açýlýyor. 20 yýlda bin 600'ün üstünde askerin aileleriyle birlikte hayatýný karartan hukuksuz gerekçe kaldýrýlýyor. Karar en çok referandumda 'evet' oyu kullanmaya hazýrlanan YAÞ maðdurlarýný sevindirdi. ESKÝ HALÝ MADDE 125. Ýdarenin her türlü eylem ve iþlemlerine karþý yargý yolu açýktýr. (Ek hüküm: 13.8.1999-4446/2 md.) Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz þartlaþma ve sözleþmelerinde bunlardan doðan uyuþmazlýklarýn millî veya milletlerarasý tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Milletlerarasý tahkime ancak yabancýlýk unsuru taþýyan uyuþmazlýklar için gidilebilir. Cumhurbaþkanýnýn tek baþýna yapacaðý iþlemler ile Yüksek Askerî Þûra'nýn kararlarý yargý denetimi dýþýndadýr. Ýdarî iþlemlere karþý açýlacak davalarda süre, yazýlý bildirim tarihinden baþlar. Yargý yetkisi, idarî eylem ve iþlemlerin hukuka uygunluðunun denetimi ile sýnýrlýdýr. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen þekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kýsýtlayacak, idarî eylem ve iþlem niteliðinde veya takdir yetkisini kaldýracak biçimde yargý kararý verilemez. Ýdarî iþlemin uygulanmasý halinde telafisi güç veya imkânsýz zararlarýn doðmasý ve idarî iþlemin açýkça hukuka aykýrý olmasý þartlarýnýn birlikte gerçekleþmesi durumunda gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasýna karar verilebilir. Kanun, olaðanüstü hallerde, sýkýyönetim, seferberlik ve savaþ halinde ayrýca millî güvenlik, kamu düzeni, genel saðlýk nedenleri ile yürütmenin durdurulmasý kararý verilmesini sýnýrlayabilir. Ýdare, kendi eylem ve iþlemlerinden doðan zararý ödemekle yükümlüdür. YENÝ HALÝ MADDE 125. Ýdarenin her türlü eylem ve iþlemlerine karþý yargý yolu açýktýr. (Ek hüküm: 13.8.1999-4446/2 md.) Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz þartlaþma ve sözleþmelerinde bunlardan doðan uyuþmazlýklarýn millî veya milletlerarasý tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Milletlerarasý tahkime ancak yabancýlýk unsuru taþýyan uyuþmazlýklar için gidilebilir. Cumhurbaþkanýnýn tek baþýna yapacaðý iþlemler ile Yüksek Askerî Þûra'nýn kararlarý yargý denetimi dýþýndadýr. Ancak, Yüksek Askerî Þûra'nýn terfi iþlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayýrma hariç her türlü iliþik kesme kararlarýna karþý yargý yolu açýktýr. Ýdarî iþlemlere karþý açýlacak davalarda süre, yazýlý bildirim tarihinden baþlar. Yargý yetkisi, idarî eylem ve iþlemlerin hukuka uygunluðunun denetimi ile sýnýrlýdýr. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen þekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kýsýtlayacak, idarî eylem ve iþlem niteliðinde veya takdir yetkisini kaldýracak biçimde yargý kararý verilemez. Yargý yetkisi, idarî eylem ve iþlemlerin hukuka uygunluðunun denetimi ile sýnýrlý olup, hiçbir surette yerindelik denetimi þeklinde kullanýlamaz. Ýdarî iþlemin uygulanmasý halinde telafisi güç veya imkânsýz zararlarýn doðmasý ve idarî iþlemin açýkça hukuka aykýrý olmasý þartlarýnýn birlikte gerçekleþmesi durumunda gerekçe gösterilerek yürütmenin durdurulmasýna karar verilebilir. Kanun, olaðanüstü hallerde, sýkýyönetim, seferberlik ve savaþ halinde ayrýca millî güvenlik, kamu düzeni, genel saðlýk nedenleri ile yürütmenin durdurulmasý kararý verilmesini sýnýrlayabilir. Ýdare, kendi eylem ve iþlemlerinden doðan zararý ödemekle yükümlüdür. Emekli Savcý Sacit KARASU: Referanduma bile götürülmeden deðiþtirilmeliydi Anayasa deðiþiklikleri her yönden olumlu. Askeri yargý, YAÞ kararlarýný verdiði anda herhangi bir itiraz mercii yoktu. HSYK'nýn da yoktu. Her ikisinin de hem 145. madde de deðiþiklik yapýlarak Askeri yargýnýn görev sahasý belirlendi hem YAÞ kararlarýna yargý yolu açýldý hem de HSYK'nýn ihraç kararlarýna yargý yolu açýldý. Bu üçü de olumlu deðiþiklikler. Ama yetersiz. HSYK'nýn ihraç kararlarý dýþýndaki kararlarýna yargý yolu açýlmadý. Halbuki yine bu pakette memurlara verilen cezalarýn tümüne yargý yolu açýlýyor. Hakimler savcýlar da kamu görevlisi olduðuna göre arada bir eþitsilik oluyor. YAÞ kararlarýnýn bugüne kadar yargýya gitmemesi çok büyük bir eksiklikti. Ayný HSYK kararlarýnda olduðu gibi 3-5 kiþi toplanýyor ve bunu ihraç ettik diyorlardý. Suçu ise karýsý baþörtülü, kendisi namaz kýlýyor veya benzeri... Bunun görevle ilgisi var mý tabii yok. Ama ben beðenmedim, kendime göre prensiplerim var deniyordu. Mesleðin gereðini yerine getirmek dýþýndaki özel hayat kimseyi ilgilendirmez. Bu deðiþiklikler olumlu ama eksikleri var. Bu deðiþiklikleri bile yapabilmek için referanduma götürmek zorunda kaldý. Kadame kademe Avrupa Birliði standartlarýna uygun bir paket hazýrlandý. Halkýmýz bunu deðerlendirecek ve oyunu kullanacaktýr. Dicle Üniversitesi Hukuk Fak. Öðretim Görevlisi Vahap COÞKUN: Hukuk devletinde idarenin eylemleri yargýya tabidir Yüksek Askeri Þura (YAÞ) ve HSYK'nýn meslekten ihraç kararlarýna yargý yolunun açýlmasý son derece olumlu ve doðru bir yasal deðiþiklik. Çünkü, özellikle HSYK kararlarýndan bahsedecek olursak daha önce Ferhat Sarýkaya, Sacit Kayasu gibi kiþilerin mesleklerini yaptýklarý için görevden alýnarak maðdur edildiklerini gördük. Hakimler ve savcýlar toplumun sorunlarý ile ilgilenirken kendi haklarýný arayamaz veya kendi maðduriyetlerini gideremez bir pozisyona düþmüþlerdi. Bu yasal deðiþiklik önemli. Diðer taraftan da YAÞ'ta özellikle iritca ile ilgili baðlantýlý olduklarý gerekçesiyle kiþilerin meslekten men edilmesi çok ciddi maðduriyet oluþturuyordu. Bu maðduriyetleri giderecek herhangi bir hukuk yolu da bulunmuyordu. Aslýnda bu hukuk devletinin temel niteliklerine aykýrý bir durum. Nihayetinde hukuk devleti, idarenin her türlü eylem ve iþleyiþinin yargý denetimine tabi olmasýný ifade eder. Dolayýsýyla bu giriþimler önemli. Ancak bir noktada þöyle bir eksiklik var. HSYK ve YAÞ'ýn sadece meslekten ihraç kararlarýna yönelik yargý yolu açýlýyor. Diðer kararlar bunun dýþýnda tutulmuþ oysa bunlarýn yaptýklarý iþlemlerin yargý denetimine tabi olmasý gerekir. Burada daha geniþ kapsamlý bir yargý yolu düzenlemesi söz konusu olabilirdi. Yaþ Maðduru Prof. Dr. Ýskender PALA: ONLARA iLK SORUM 'BENi NEDEN ATTINIZ' OLACAK Ben 28 Þubat sürecinde 'YAÞ' kararlarýyla, yargýsýz infaz usulüyle, disiplinsizlik gerekçe gösterilerek meslekten çýkarýldým. Hayatý kuþ tüyü kadar hafif yaþayan insan, bir edebiyat, þiir, gönül, gül-bülbül aþinasý olarak, disiplinsiz bir hayat yaþadýðýmý düþünerek beni oradan ihraç ettiler. Bu süreçte Yüksek Askeri Þura kararlarýnýn yargýya açýlamamasý dolayýsýyla ben hakkýmý arayamadým. Þimdi referandum sürecinde maddelerden bir tanesi de Yüksek Askeri Þura kararlarýnýn yargýya açýlmasý. Beni haklý olarak da atmýþ olabilirler Türk Silahlý Kuvvetleri bünyesinden ama ben bunu bilmek istiyorum. Neden atýldýðýmý, hangi sebeple, hangi suçu iþleyerek atýldýðýmý bilmek istiyorum ve bu süreç içerisinde eðer referandum kabul edilebilir 'evet' sonucu çýkarsa o zaman ben þöyle bir bilgi edinmiþ olacaðým. Beni neden attýnýz? Eðer beni haksýz yere atmýþ iseler o zaman bunun tazmini nasýl mümkün olabilir? Çocuklarýmýn gözyaþlarýna, benim yýllar boyunca dýþlanmama, insanlar tarafýndan ayýplý, kusurlu ve sanki vatan haini gibi görülmemin karþýlýðý olarak bana ne verebilirsiniz? Bunlarýn hiçbirisini istediðim ya da ihtiyacým olduðu için deðil ama hak ve adalet yerini bulsun diye söylüyorum. Benim gibi olan bin 665 insan var. Bu insanlarýn çoðu hâlâ çocuklarýný okutamaz durumdalar. Hâlâ çocuklarýnýn pek çoðunun sicilleri babalarýndan dolayý kötü. Dolayýsýyla böyle bir ortamda acaba Türk Silahlý Kuvvetleri'nde üniformalý bir görevi yaparken birdenbire kendini boþlukta bulmanýn karþýlýðý ne olabilir. Bunu sormak istiyorum. Bunu sorabilmek için de referandumda mutlaka evet çýkmasýný temenni ediyorum. Kendim de mutlaka 'evet' diyeceðim. Boðaziçi Avukatlar Derneði Baþkaný Bilal ÇALIÞIR: Sebebsiz bin 600 asker mesleðinden atýldý YAÞ'ta ihraç kararlarlarýnýn düzenlendiði 125. maddeye asker sivil yargý alanlarýnýn sýnýrlarýnýn yeniden çizildiði 145. madde baðlamýnda yaklaþmak gerekiyor. Yeni düzenlemede askeri yargý alaný daha ziyade ihtisas alanýna dönüþtürülüyor. Yani askeri yargý bu madde açýsýndan 145. maddenin yeni tanýmlanan alanýna dönüþtürülüyor. Özellikle kamuoyunda, Ergenekon, Balyoz ve Dursun Çiçek davalarý olsun, tüm bu davalarda en çok tartýþýlan nokta "devlet güvenliði aleyhine iþlenen suçlar bakýmýndan neresi etkili olacaktý?" sorusu oldu. Orada açýk ve net bir hüküm konuyor. Adli yargý merkezlerinin, yani sivil yargý mercilerinin yetkili olacaðý hükmü getiriliyor. Kiþiler bakýmýndan daha önce asker kiþilerle sivil kiþilerin birlikte suç iþlemesi durumunda, askeri mahkemede yargýlama yapýlýyordu. Þimdi onun da yolu tamamen kapatýldý. Sadece siviller adli yargý merciinde yargýlanacaklar. 125'te YAÞ kararlarýna yargý yolu açýlýyor. Bu büyük deðiþiklik. Gerçekten belli yargý organlarýnýn, belli gruplarýn yargýlamaz mantýðý bakýmýndan en azýndan bu mantýk yýkýlýyor. YAÞ'ýn bütün kararlarýna gelmiyor ama belli karalarýna getiriyor. Terfi kararlarý yine yargý denetimi dýþýnda hatýrladýðým kadarýyla. YAÞ kararlarýna bir nevi, yargý denetimi getirilmiþ. Biliyorsunuz bu kararlarla yaklaþýk bin 600 kiþi hiçbir sebep gösterilmeden askeriyeden atýlmýþtý. YAÞ Maðduru Emekli Tabip Albay Prof. Dr. Ahmet ALPER: 33 yýl hizmet ettim savunmamý bile almadan ihraç ettiler 28 Þubat 1997'de Türk Silahlý Kuvvetleri'nden uzaklaþtýrýlmamýzýn nedeni 'irticai tutum ve davranýþlarla irticayý desteklemek'. Hangi davranýþýmla irticayý benimsemiþim, hiçbir açýklama yok. GATA'da Gastroenteroloji Bilim Dalý Baþkanýydým. 1990 yýlýnda annemin isteði ile TSK'dan izin alarak hacca gittim. Annem, eþim kayýnvalidem ve ben hacca gittik. Eþim baþörtülü idi, ben beþ vakit namazýmý kýlardým. Tutum ve hareketlerimle irtica ile beni bütünleþtirecek tek þey Allah'ýn emirlerine uymamdý. Ýrtica denilerek ordudan uzaklaþtýk. Kimi uzaklaþtýrýyorsunuz. 33 yýl hizmet etmiþ, profesörlük makamýna gelmiþ, Gülhane'ye pek çok þeyler kazandýrmýþ bir insaný Silahlý Kuvvetler'den uzaklaþtýrýyorsunuz. Genelkurmay Baþkaný, Faili Meçhul Cinayetler davasýnýn sanýðý Cemal Temizöz'ü 'Güneydoðu'da önemli iþler yaptý" diye savunuyor. Maalesef Güneydoðu'da bu vatana en temiz þekilde hizmet eden 300-500 vatan evladýný, YAÞ kararý ile ordudan uzaklaþtýrdýlar. Bu 15 orgeneral 'Davacý benim, yargýç benim, karar veriyorum. Senin hakkýndaki bilgiler gizlidir, kimseye vermiyorum. Bununla ilgili de hiçbir yere baþvuramazsýn' diyor. En temel hak olan savunma hakký verilmiyor. Sadece bu deðil, bilgilendirme hakkýmýz da yok. Her þey gizli kapaklý yapýlýyor. TSK'da 100 bin civarýnda subay ve astsubay, þu anki hukuk düzeninde 15 orgenerale mahkum. Bunlarýn yüzde 90'ý, Anayasa referandumuna 'evet' diyecektir. Generallerin de içinde 'evet' diyecek çok kiþi olacaktýr. Bence 87 yýllýk Cumhuriyet tarihinde millete böyle bir imkân verilmemiþtir. Bu nedenle bütün gücümüzle evet denilmesi gerektiðine inanýyorum. Hislerine kapýlmadan aklýyla hareket edecek her Türk vatandaþý, 'evet' dýþýnda baþka bir þey demeyeceðine inanýyorum. Dememesi gerektiðine inanýyorum." --------------------------------------------------- ASKERÎ YARGIYA DEMOKRASÝ AYARI 12 Eylül'de halkoyuna sunulan referandum paketinde asker ve sivil yargý alanlarý yeniden tanýmlanýyor. Askerlerin sivilleri yargýladýðý hukuk sistemi tarih oluyor. Sivillere karþý iþlenen darbe suçu sivil yargýnýn alanýna giriyor. Askeri hakimler baðlý bulunduklarý komutanlýða karþý hakimlik teminatýna kavuþuyor. Yeni düzenlemeyle darbeciler yasalarýn arkasýna sýðýnamayacak. ESKÝ HALÝ MADDE 145. Askerî yargý, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafýndan yürütülür. Bu mahkemeler, asker kiþilerin; askerî olan suçlarý ile bunlarýn asker kiþiler aleyhine veya askerî mahallerde yahut askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak iþledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler. Askerî mahkemeler, asker olmayan kiþilerin özel kanunda belirtilen askerî suçlarý ile kanunda gösterilen görevlerini ifa ettikleri sýrada veya kanunda gösterilen askerî mahallerde askerlere karþý iþledikleri suçlara da bakmakla görevlidirler. Askerî mahkemelerin savaþ veya sýkýyönetim hallerinde hangi suçlar ve hangi kiþiler bakýmýndan yetkili olduklarý; kuruluþlarý ve gerektiðinde bu mahkemelerde adlî yargý hâkim ve savcýlarýnýn görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir. Askerî yargý organlarýnýn kuruluþu, iþleyiþi, askerî hâkimlerin özlük iþleri askerî savcýlýk görevlerini yapan askerî hâkimlerin mahkemesinde görevli bulunduklarý komutanlýk ile iliþkileri, mahkemelerin baðýmsýzlýðý, hâkimlik teminatý, askerlik hizmetinin gereklerine göre kanunla düzenlenir. Kanun, ayrýca askerî hâkimlerin yargý hizmeti dýþýndaki askerî hizmetler yönünden askerî hizmetlerin gereklerine göre teþkilatýnda görevli bulunduklarý komutanlýk ile olan iliþkilerini de gösterir. YENÝ HALÝ MADDE 145. Askerî yargý, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafýndan yürütülür. Bu mahkemeler; asker kiþiler tarafýndan iþlenen askerî suçlar ile bunlarýn asker kiþiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak iþledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir. Devletin güvenliðine, anayasal düzene ve bu düzenin iþleyiþine karþý suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür. Savaþ hali haricinde, asker olmayan kiþiler askerî mahkemelerde yargýlanamaz. Askerî mahkemelerin savaþ halinde hangi suçlar ve hangi kiþiler bakýmýndan yetkili olduklarý; kuruluþlarý ve gerektiðinde bu mahkemelerde adlî yargý hâkim ve savcýlarýnýn görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir. Askerî yargý organlarýnýn kuruluþu, iþleyiþi, askerî hâkimlerin özlük iþleri, askerî savcýlýk görevlerini yapan askerî hâkimlerin görevli bulunduklarý komutanlýkla iliþkileri, mahkemelerin baðýmsýzlýðý ve hâkimlik teminatý esaslarýna göre kanunla düzenlenir. Anayasa'da 'Askeri yargý' baþlýðý altýnda yer alan 145. Madde büyük oranda deðiþti. Anayasal düzene karþý suçlara ait davalara sivil mahkemelerin bakmasý Anayasal güvenceye kavuþtu. Asker olmayan kiþi savaþ dýþýnda askeri mahkemede yargýlanamayacak. ESKÝ BAÞSAVCI REÞAT PETEK KOMUTANIN EMRÝ DEÐÝL HUKUKUN GEREÐÝ ESAS OLMALI Anayasanýn 145. Maddesi askeri yargýyý düzenliyor. Mevcut haliyle yapýlacak yasal düzenlemeleri de engelleyici tarzda askeri yargýyý güçlü kýlan bir özelliðe sahip. Eski kanunda 'askerî hâkimlerin yargý hizmeti dýþýndaki askerî hizmetler yönünden askerî hizmetlerin gereklerine göre" tabiri var. Hukuka göre hareket edilmesi gerekiyor. Yeni düzenlemede yani hukuku askeri hizmetlerin gerekleri gibi komutanýn emri altýnda iþleyen bir düzen kaldýrýlýyor. DARBECÝYÝ ASKER YARGILAYAMAZ Diðer taraftan anayasa deðiþiklik paketinden önce Ceza Mahkemesi Kanunu'nda askerlerin anayasal düzene karþý iþlemiþ olduðu suçlarýn sivil mahkemelerde yargýlanmasý ile ilgili bir düzenleme yapýlmýþtýr. Bunlar Anayasa Mahkemesi tarafýndan iptal edildi. Bu Avrupa'daki bilim yasalarý çerçevesinde ve evrensel hukuk standartlarýna uygun bir düzenlemeydi. Bu da Anayasa'nýn 145. Maddesine takýldý. Þimdi yeni yapýlan düzenleme asker kiþiler dahi olsa anayasal düzene, darbe giriþimi olarak adlandýrýlan suçlarla ilgili yargýlamanýn tamamen sivil mahkemelerde olmasý anayasa hükmü haline getiriliyor. Önemli bir geliþme. Zaten darbe teþebbüsünde bulunanlar ellerinde silah bulunan asker kiþilerdir. Asker kiþilerin askeri mahkemelerde yargýlanmasý, talimatla iþleyen ve baðýmsýzlýðý ve tarafsýzlýðý tartýþmalý olan askeri mahkemelerden adil bir karar, adil bir sonuç çýkmazý çok zordu. Sivil mahkemelerde yargýlanmalarý da olumlu bir geliþme olarak deðiþiklik paketinde ortaya çýkýyor. YARGI BÝRLÝÐÝ SAÐLANMALI Deðiþiklik genel hatlarý iyi ama eksiklikleri var. Yargý birliði saðlanmýþ olsaydý, böyle Askeri Yargýtay ayrýcalýðý, Askeri Yüksek Ýdari Mahkemesi ayrýcalýðý ortadan kalkmýþ olmasý gerekirdi. Bu geliþmeleri saðlayamýyor. Diðer taraftan askeri mahkemelerin varlýðý da hala bir noktada devam ediyor. Halbuki yargý birliði bakýmýndan yüksek askeri mahkemelerin durumu yeniden gözden geçirilmeliydi. Dünyada askeri mahkeme olmayan hukuk devletleri var. Sadece disiplin iþlerine bakýyor askeri mahkemeler. Diðer taraftan askeri Yargýtay ve askeri yüksek idare mahkemesinden yargý ayrýcalýðý içinde anayasa mahkemesine üye seçilmesinin devam etmesi de bence sakýncalý. Bir taraftan Avrupa Birliði'ne uyum yapmaya çalýþýyoruz ama diðer taraftan askeri Yargýtay ve Askeri Yüksek Ýdare Mahkemesinin, Anayasa Mahkemesi'ne üye seçimi devam ediliyor. Bu da kendi içinde bir çeliþki, bunu da bir eksiklik olarak düþünüyorum. 3 YILDA BÝR SORUÞTURMA BÝTMEDÝ Askeri yargýnýn özellikle suçlarýn soruþturmasý ile ilgili düþtüðü durum Türkiye'de çok açýk bir þekilde ortada. Bir ses kaydýnýn kime at olduðunu 3 yýl içinde tespit edememiþ ve hâlâ soruþturma neticelendirilip bir karara baðlanmamýþ. Ne iddianame ne takip kararý, böyle hantal iþliyor. Emir komuta içinde hareket eden Askeri mahkemeler, evrensel hukuk kriterlerine göre dünyada tarafsýz mahkemeler olarak kabul edilmiyor. Gerçekten çok darbe görmüþ olan Türkiye'nin yeniden darbelerle muhatap olmamasý için darbe giriþiminde bulunanlarý yargýlayýcý makamýn sivil mahkemeler olduðu tarafýndan tereddütler ortadan kalkmýþ bulunuyor. Zaten yasal olarak da düzenleme yapýlmýþtý ceza mahkemesi kanunu 2. maddesinde. Siviller ister tek baþlarýn ister bir askerle iþtirak halinde iþlemiþ olsunlar hiçbir þekilde askeri mahkemede yargýlanamayacak. Bu da anayasal hüküm haline geliyor. Anayasa deðiþikliði Ergenekon, Balyoz, Poyrazköy, Kafes ve Amirallere Suikast davalarý nedeniyle sivil mahkemelerde yargýlanan askerlerle ilgili tartýþmayý da sona erdirecek. Genelkurmay Baþkaný ve Kuvvet Komutanlarý dýþýndaki tüm askeri personel benzer suçlarý iþlemesi halinde sivil savcýlar tarafýndan soruþturulup, sivil mahkemelerde yargýlanacak. Emekli Askeri Hakim Yusuf ÇAÐLAYAN: YAÞ kararýyla hakim ihraç edilen yerde baðýmsýzlýk olmaz Anayasa reformu, askeri yargý açýsýndan üç temel deðiþiklik getirmektedir. Anayasa reformunun askeri yargý açýsýndan getirdiði en önemli yenilik, 145'inci maddede yapýlan deðiþikliktir. Bu deðiþiklik, askeri yargýnýn yetki alanýný asker kiþiler, askerlik hizmet ve görevleri ile sýnýrlandýrmaktadýr. Asker kiþilerin askerlik hizmet ve görevlerinden doðmayan suçlarýna genel yargý bakacaktýr. Böylece asker kiþilere gerçek manada bir vatandaþ statüsü kazandýrýlmaktadýr. Genel yargý denetimi, dolayýsýyla devlet otoritesi askeri kýþlalara da yaygýnlaþtýrýlmaktadýr. Böylece hukukun üstünlüðü ilkesi genel bir kural haline gelmektedir. SUBAY ÜYE ÇIKARILIYOR Ýkinci yenilik ise, Askeri Yüksek Ýdare Mahkemesi'nden hakim olmayan üyelerin çýkarýlmasýdýr. Askeri Yüksek Ýdare Mahkemesi'ndeki dairelerde sicili ve terfisi tamamen askeri hiyerarþi içindeki makamlara ve özellikle de generalliðe terfide önemli rol oynayan YAÞ'a baðlý iki kurmay subayýn da yer almasý, özellikle üst kademelerin iradesine aykýrý kararlar alýnmasýnda önemli bir blokaj oluþturduðu yönünde tartýþmalara yol açmakta idi. TSK personeli, dava açtýðý Askeri Yüksek Ýdare Mahkemesinde sýrf bu iki subay üye sebebiyle yargýnýn baðýmsýzlýðý ve tarafsýzlýðý açýsýndan kendini tam bir güvence altýnda hissetmemekteydi. Anayasa deðiþikliði ile bu güvence de saðlanmaktadýr. MÝLLETLE BAÐI KOPARDILAR Üçüncü yenilik ise Anayasanýn 125'inci maddesinde yapýlan deðiþiklik. YAÞ karalarýný yargý denetimine açmaktadýr. Yargý denetimi, hukuk devleti ilkesinin olmazsa almaz kuralýdýr. Bu deðiþiklik, TSK mensuplarý hakkýndaki keyfi ve hukuka aykýrý iliþik kesme iþlemlerine karþý yargý denetimi güvencesi saðlamaktadýr. Böylece, ordu içinde yargý denetimi dýþý iþlemlerle orduyu kendi zihniyet tekeline alan, böylece ordu millet baðýný koparan darbeci kadrolaþmalara yargý denetimi engeli konulmuþ olacaktýr. Gerek YAÞ kararlarýnýn yargý denetimine açýlmasý, gerekse Askeri Yüksek Ýdare Mahkemesinden kurmay subaylarýn çýkarýlmasý, ordu mensuplarýnýn mesleki haklarýnýn güvence altýna alýnmasýnda hayati öneme sahip deðiþikliklerdir. Bu deðiþiklikler ordu mensuplarý için önemli bir moral kaynaðý da olacaktýr. ASKERÝ YARGIÇLARA GÜVENCE Askeri yargýçlarýn, YAÞ kararlarý ile ihraç edildiði bir sistemde askeri yargýnýn baðýmsýzlýðýndan söz edilemez. YAÞ kararlarýnýn yargý denetimine açýlmasý en baþta askeri yargýçlara gerekli güvenceyi saðlayacaktýr. Yargýç güvencesi, davasý mahkeme önüne gelen her asker kiþinin güvencesi demektir. Ülkemizde, sadece askeri yargý deðil, brifinglerle sivil yargý da, diðer tüm kurumlar da darbecilerin ideolojik formatýna sokulmaya çalýþýlmýþtýr. Vesayet sistemini sürdürmek isteyenler, anayasal, yasal ve kurumsal deðiþimlere, rejimi deðiþtirme, Cumhuriyeti yýkma, laikliði ortadan kaldýrma, kurumlarý yýpratma, asimetrik psikolojik savaþ, karþý darbe, polis devleti, sivil dikta, sivil vesayet gibi söylemlerle direnmektedirler. Halka veya milliyete vurgu yapan, ancak milletin deðil, darbecilerin yanýnda duran kiþi, bürokrat ve siyasilere kesin bir tavýr koymalýyýz. Artýk bizi akýlsýz, aciz bir sürü olarak gören ve vesayet altýnda tutmaya çalýþanlara karþý 12 Eylülde yapýlacak referandum tam bir fýrsat sunmaktadýr. Emekli Hakim Albay Rüþtü ATPULAT: Askeri yargýnýn alaný daraltýlýyor Askeri suçlarýn yargýlamasýný askeri mahkemeler yapýyor. Asker olmayan suçlarýn sivil mahkemelerde yargýlanmasýna bakýyor. O da olmasý gereken þekilde doðru bir terfi. Son zamanlarda askerlerin sivil mahkemelerde yargýlanmasý problem çýkarýyor. Bu anayasa deðiþikliðiyle bu iyice açýklýða kavuþuyor. Bundan askeri mahkemeler sadece sýrf askerin iþlediði suçlara bakacak. Asker kiþinin asker kiþiye karþý iþlediði suçlarda, mesela asker kiþi bir askeri yaraladý, bu gibi þeylere askeri mahkemelerin bakmasý doðal. Bu halde düzenlenmesi olumlu. Askeri yargý var ama gene sivil yargý var. Diðer NATO ülkelerinde de vardýr. Bu deðiþiklikle askeri yargýnýn alaný çok daraltýlýyor. Doðru ve demokratik olan da bu. Hiçbir þekilde sivil bir kiþi askeri mahkemede yargýlanamaz. Doç. Dr. Sedat LAÇiNER: Darbeciler yasanýn arkasýna saklanmayacak Referandumdan eðer 'evet' çýkar ise devletin güvenliðine, anayasal düzene ve düzenin iþleyiþine karþý suçlara ait davalar her durumda sivil mahkemelerde görülecek. Yani darbe giriþiminde bulunan kim olursa olsun hiç bir kurum ve yasanýn arkasýna saklanamayacak. Askere sivil yargý yolu güçlü bir anayasal güvenceye kavuþacak. Dahasý askeri yargýnýn görev alaný yeniden belirlenecek, askeri yargý, askeri ve disiplin mahkemeleri tarafýndan yürütülecek. Askeri mahkemeler, asker kiþiler tarafýndan iþlenen askeri suçlar ile bunlarýn asker kiþiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak iþledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli olacak. Siviller, savaþ hali dýþýnda askeri mahkemelerde yargýlanamayacak. --------------------------------------------------- YARGIDA VESAYET DÖNEMÝ KAPANIYOR Anayasa paketinde HSYK'nýn yapýsýný düzenleyen madde referandum sürecinde en çok tartýþýlan deðiþiklik oldu. Halkoyuna sunulan Anayasa paketinde Hakimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapýsýný düzenleyen madde referandum sürecinde en çok tartýþýlan deðiþiklik oldu. HSYK'nýn yapýsýný ve iþleyiþini sil baþtan deðiþtiren düzenleme, yüksek yargýnýn kürsü hakimleri üzerindeki vesayetini sona erdirecek. Kurulun yarýsý 12 bin hakim ve savcýnýn oyuyla seçilmiþ 1. sýnýfa ayrýlmýþ hakim ve savcýlardan oluþacak. Yeni yapýyla oluþacak üç dairenin hiçbirinde adalet bakanýnýn görev almayacak olmasý kurul üzerindeki siyasi etkiyi de azaltacak. ESKi HALi MADDE 159. HâkimIer ve SavcýIar Yüksek KuruIu, mahkemelerin baðýmsýzlýðý ve hâkimIik teminatý esasIarýna göre kuruIur ve görev yapar. ÜyeIer dört yýl için seçiIir. Süresi biten üyeIer yeniden seçiIebiIirIer. Kurul, seçimle gelen asýl üyeleri arasýndan bir baþkanvekili seçer. Hâkimler ve SavcýIar Yüksek KuruIu; adlî ve idarî yargý hâkim ve savcýlarýný mesleðe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sýnýfa ayýrma, kadro daðýtma, mesIekte kalmaIarý uygun görülmeyenler hakkýnda karar verme, disipl in cezasý verme, görevden uzaklaþtýr ma iþIemlerini yapar. Adalet Bakanlýðý'nýn, bir mahkemenin veya bir hâkimin veya savcýnýn kadrosunun kaldýrýlmasý veya bir mahkemenin yargý çevresinin deðiþtirilmesi konusundaki tekliflerini karara baðlar. Ayrýca Anayasa ve kanunlarla veri en diðer görevleri yerine getirir. Kurul kararlarýna karþý yargý mercilerine baþvurulamaz. Kurulun görevlerini yerine getirmesi, seçim ve çalýþma usulleriyle itirazlarýn Kurul bünyesinde incelenmesi esaslarý kanunla düzenlenir. Adalet Bakanlýðý'nýn merkez kuruluþunda geçici veya sürekli olarak çalýþtýrýlacak hâkim ve savcýlarýn muvafakatlarýný alarak atama yetkisi Adalet bakanýna aittir. Adalet bakaný. Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu'nun ilk toplantýsýnda onaya sunulmak üzere, gecikmesinde sakýnca bulunan hallerde hizmetin aksamamasý için hâkim ve savcýlarý geçici yetki ile görevlendirebilir. ÜYE SEÇiMÝ-ESKi HALÝ ** Kurulun baþkaný adalet bakanýdýr. ** Adalet Bakanlýðý Müsteþarý Kurulun tabii üyesidir. ** 3 asýl 3 yedek üye: Yargýtay Genel Kurulu'nun kendi üyeleri arasýndan her üyelik için gösterecekleri üçer aday içinden cumhurbaþkanýnca ** 2 asýl 2 yedek üye: Danýþtay Genel Kurulu'nun kendi üyeleri arasýndan her üyelik için gösterecekleri üçer aday içinden cumhurbaþkanýnca ÜYE SEÇÝMÝNÝN YENi HALi ** Kurulun baþkaný adalet bakanýdýr. ** Adalet Bakanlýðý Müsteþarý kurulun tabii üyesidir. ** 4 asýl üye: Yükseköðretim kurumlarýnýn hukuk dallarýnda görev yapan öðretim üyeleri, üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasýndan cumhurbaþkanýnca ** 3 asýl 3 yedek üye: Yargýtay üyeleri arasýndan Yargýtay Genel Kurulu'nca ** 2 asýl 2 yedek üye: Danýþtay üyeleri arasýndan Danýþtay Genel Kurulu'nca 1 asýl 1 yedek üye: Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulu'nca kendi üyeleri arasýndan ** 7 asýl 4 yedek üye: Birinci sýnýf olup, birinci sýnýfa ayrýlmayý gerektiren nitelikleri yitirmemiþ adlî yargý hâkim ve savcýlarý arasýndan adlî yargý hâkim ve savcýlarýnca ** 3 asýl ve 2 yedek üye: Birinci sýnýf olup, birinci sýnýfa ayrýlmayý gerektiren nitelikleri yitirmemiþ idarî yargý hâkim ve savcýlarý arasýndan idarî yargý hâkim ve savcýlarýnca YENi HALi MADDE 159. HâkimIer ve Savcýlar Yüksek Kurulu, mahkemelerin baðýmsýzlýðý ve hâkimlik teminatý esaslarýna göre kurulur ve görev yapar. Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu yirmi iki asýl ve on iki yedek üyeden oluþur; üç daire halinde çalýþýr. Üyeler dört yýl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir. Kurul üyeliði seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasýndan önceki altmýþ gün içinde yapýlýr. Cumhurbaþkaný tarafýndan seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan kurul üyeliðinin boþalmasý durumunda, boþalmayý takip eden altmýþ gün içinde, yeni üyelerin seçimi yapýlýr. Diðer üyeliklerin boþalmasý halinde, asýl üyenin yedeði tarafýndan kalan süre tamamlanýr. Yargýtay, Danýþtay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarýndan seçilecek Kurul üyeliði için her üyenin, birinci sýnýf adlî ve idarî yargý hâkim ve savcýlarý arasýndan seçilecek kurul üyeliði için her hâkim ve savcýnýn oy kullanacaðý seçimlerde, en fazla oy alan adaylar sýrasýyla asýl ve yedek üye seçilir. Bu seçimler her dönem için bir defada ve gizli oyla yapýlýr. Kurulun Adalet bakaný ile Adalet Bakanlýðý Müsteþarý dýþýndaki asýl üyeleri, görevlerinin devamý süresince; kanunda belirlenenler dýþýnda baþka bir görev alamazlar veya kurul tarafýndan baþka bir göreve atanamaz ve seçilemezler. Kurulun yönetimi ve temsili kurul baþkanýna aittir. Kurul baþkaný dairelerin çalýþmalarýna katýlamaz. Kurul, kendi üyeleri arasýndan daire baþkanlarýný ve daire baþkanlarýndan birini de baþkanvekili olarak seçer. Baþkan, yetkilerinden bir kýsmýný baþkan vekiline devredebilir. Kurul, adIî ve idarî yargý hâkim ve savcýlarýný mesleðe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sýnýfa ayýrma, kadro daðýtma, meslekte kalmaIarý uygun görülmeyenIer hakkýnda karar verme, disiplin cezasý verme, görevden uzaklaþtýrma iþIemIerini yapar; Adalet Bakanlýðý'nýn, bir mahkemenin kaldýrýlmasý veya yargý çevresinin deðiþtirilmesi konusundaki tekliflerini karara baðlar; ayrýca, Anayasa ve kanunlarla verilen diðer görevleri yerine getirir. Hâkim ve savcýlarýn görevlerini; kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapýp yapmadýklarýný denetleme; görevlerinden dolayý veya görevleri sýrasýnda suç iþleyip iþlemediklerini, hal ve eylemlerinin sýfat ve görevleri icaplarýna uyup uymadýðýný araþtýrma ve gerektiðinde haklarýnda inceleme ve soruþturma iþlemleri, ilgili dairenin teklifi ve Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu Baþkaný'nýn oluru ile kurul müfettiþlerine yaptýrýlýr. Soruþturma ve inceleme iþlemleri, hakkýnda soruþturma ve inceleme yapýlacak olandan daha kýdemli hâkim veya savcý eliyle de yaptýrýlabilir. Kurulun meslekten çýkarma cezasýna iliþkin olanlar dýþýndaki kararlarýna karþý yargý mercilerine baþvurulamaz. Kurula baðlý Genel Sekreterlik kuruIur. Genel sekreter, birinci sýnýf hâkim ve savcýlardan kurulun teklif ettiði üç aday arasýndan kurul baþkaný tarafýndan atanýr. Kurul müfettiþleri ile kurulda geçici veya sürekli olarak çalýþtýrýlacak hâkim ve savcýlarý, muvafakatlerini alarak atama yetkisi kurula aittir. Adalet BakanIýðý'nýn merkez, baðlý ve ilgili kuruluþlarýnda geçici veya sürekli olarak çalýþtýrýlacak hâkim ve savcýlar ile adalet müfettiþlerini ve hâkim ve savcý mesleðinden olan iç denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi adalet bakanýna aittir. Kurul üyelerinin seçimi, dairelerin oluþumu ve iþbölümü, kurulun ve dairelerin görevleri, toplantý ve karar yeter sayýlarý, çalýþma usul ve esaslarý, dairelerin karar ve iþlemlerine karþý yapýlacak itirazlar ve bunlarýn incelenmesi usulü ile genel sekreterliðin kuruluþ ve görevleri kanunla düzenlenir. Prof. Dr. Yusuf Þevki HAKYEMEZ: HSYK'NIN ÖZERK YAPISI GÜÇLENDiRiLiYOR Deðiþiklik paketindeki ikinci önemli adým 7 üyeli HSYK ile ilgilidir. Deðiþiklikte kurul üye sayýsý 22'ye çýkartýlmýþtýr. Adalet Bakaný, Adalet Bakanlýðý Müsteþarý, 3 Yargýtay üyesi ve 2 Danýþtay üyesine ek olarak deðiþiklikle 15 yeni üyenin daha kurula katýlmasý saðlanacak. Böylece, adalet bakaný kurul üyesi ve baþkaný olarak kalmakla birlikte artýk eskiye göre bakanýn kuruldaki gücü ve yetkileri azalacak, kurulda yürütmenin aðýrlýðý da azalmýþ olacak, kurul daha özerk hale gelecek. Adalet Bakanlýðý Müsteþarý'nýn ise kurul toplantýlarýna katýlmamasý halinde kurulu bloke etme imkâný kalmayacak. Kurulda Yargýtay ve Danýþtay'dan gelen üyelerin aðýrlýklý etkisi olmayacak. 5 üye oy çokluðu ile istediði kararý alabilirken, deðiþiklikle birlikte yüksek yargýdan gelen üyeler yanýnda 10 üyenin de ilk derece mahkemelerinde çalýþan hâkim ve savcýlar arasýndan seçilmesi esasý benimsenecek. Böylece kurulun oluþumunda yargýnýn bütününün orantýlý temsili saðlanmýþ olacak. BAKANLIÐIN GÖLGESiNDEN ÇIKIYOR Pakette HSYK ile ilgili yer alan maddelerden en önemlisi ise 7 üyenin salt çoðunluðu ile karar alabilen Kurulda belli eðilimlerin egemen olmasý ihtimali, karma oluþumun benimsendiði ve daha çoðulcu bir yapýnýn getirildiði yeni yapýda çok daha düþük olacak. HSYK'nýn Adalet Bakanlýðý'nýn gölgesinde çalýþtýðý izlenimi ortadan kalkacak. Hâkim ve savcýlarýn disiplin soruþturmalarý Kurulun kendi müfettiþleri aracýlýðýyla gerçekleþtirilecek. Bu durum göz önüne alýndýðýnda HSYK yürütmeden baðýmsýz hale gelecek. Yine HSYK'nýn meslekten çýkarma biçimindeki cezalarýna karþý yargý yolunun açýlacak. Ancak, kurulun tüm kararlarýna karþý yargý yoluna baþvuru imkânýnýn saðlanmasý hukuk devleti açýsýndan daha isabetli bir yenilik olurdu. Doç. Dr. Sedat LAÇÝNER: Yeni Ferhat Sarýkaya vakalarý yaþanmayacak HSYK þu haliyle baþta Ergenekon ve Balyoz davalarý olmak üzere yürüyen pek çok davayý etkileyecek türden kararlar alýyor. HSYK'ya kalsa bu davalar vakit yitirilmeden sona erdirilmelidir. Eðer referandumdan hayýr oyu çýkar ise HSYK ve genel olarak yüksek yargý mevcut hastalýklarý ile güçlenmiþ olacak yeni Ferhat Sarýkaya kararlarýna þahit olmuþ olacaðýz. Mesleðini kaybetmek istemeyen veya iþini yaptýðý için ceza almak istemeyen pek çok hakim ve savcý HSYK korkusuyla darbecilik davalarýndan uzak duracaklardýr. Demokrat Yargý Eþbaþkaný Orhan Gazi ERTEKiN: Yargýda ilk kez güç iliþkileri deðiþiyor Anayasa deðiþiklik paketi yargýya ilk kez demokrasi getiriyor. 1971 anayasa deðiþikliði ile hakim ve savcýlardan alýnan temsil yetkisi yeniden kürsü hakim ve savcýlarýna veriliyor. Kürsü hakim ve savcýlarý etkin rol oynayarak ilk defa aktör haline gelecek.Yargý kararlarýnda onlarýn da iradeleri, karar ve oy haklarý olacak. Bu çok daha açýk biçimde yargýda oligarþinin sona ermesi ve demokrasinin gelmesi demek. Bundan I önce yargý idaresi Yargýtay ve Danýþtay'a olaðanüstü nitelikte yýkýcý temsil yetkisi veriyordu. Bu olaðanüstü yüzde yetmiþlere varan yetki sadece yüksek mahkemelere verilmemesi gerekiyor. HSYK'da çoðunluk yüksek yargýda, Adalet Bakanlýðý burada iki üye ile temsil ediyordu. Bakanlýðýn buradaki gücü sadece gündem oluþturma. Diðer 5 üye istediði kararlarý çýkartabiliyor.Yeni paketle birlikte yargýda ilk kez güç iliþkileri deðiþiyor. Kurumsal iliþkiler deðiþiyor. Bu kurumsal iliþkiler ve güç yeni paketle birlikte hakim ve savcýlara yer açýlacak. Hâkim ve savcýlar bir güç olarak ilk defa Yargýtay, Danýþtay ve bakanlýðýn yanýna bir güç olarak, aktör olarak, bir hukuk hazinesi olarak deyim yerindeyse oy hakký tanýnmýþ bir vatandaþ olarak girmeye baþlayacak. Yüksek yargý yüzde 25 varan bir temsil oraný, Adalet Bakanlýðý yüzde 30 varan bir temsil oraný ile temsil edilecek ve yüzde elliye varan bir temsil oraný da hakim ve savcýlara verilmiþ olacak. Bu yargýyý demokratikleþtiren bir müdahaledir. Eðer 12 Eylül'deki halk oylamasýnda "evet" çýkarsa yargýya demokrasi gelecek. Ferhat Sarýkaya ve Sacit Kayasu olaylarýnýn bir daha yaþanmayacaðýný düþünüyorum. Emekli Askeri Hakim Faik TARIMCIOÐLU: Dokunulmaz bir kurum olmaktan çýkýyor Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu (HSYK) aleyhine veya lehine dava açma imkaný geliyor. Daha önce HSYK ve YAÞ kararlarýna dava açýlamýyordu. Diyelim Eyüp Aðýr Ceza Reisi bir suç iþledi ve HSYK tarafýndan ihraç edildi. Þimdi kendini savunma imkâný veriliyor, dava açma imkâný var. HSYK dokunulmaz bir kurum olmaktan çýkýyor, yargýya açýk hale geliyor. Bu demokratikleþme anlamýnda çok iyi bir iyileþtirme. Van'daki savcý Ferhat Sarýkaya olayý olmayabilecek. Hakim veya savcý kendini savunma imkaný bulacak. HSYK'nýn yapýsý deðiþiyor. HSYK þu anda 5 kiþilik kast sistemine dayanan bir sistemden oluþuyor. Yargýtay ve Danýþtay hâkimlerinden seçiliyor. Ama taþradaki 13 bin hakim veya savcý, bu kararlara iþtirak edemiyordu, HSYK'nýn içerisine giremiyordu. Danýþtay ve Yargýtay'a seçilenler HSYK'ya seçiliyordu, HSYK da onlarý seçiyordu. Bu deðiþiyor. Mesela Erzurum, Edirne, Bitlis Hâkimi, Antalya savcýsý da bu kararlara iþtirak edecek. Prof. Dr. Mustafa ÞENTOP: SiYASET YARGIDAN UZAKLAÞACAK Yeni HSYK'nýn üye sayýsý arttýrýlmakta, dolayýsýyla adalet bakanýnýn ve müsteþarýn etkisi üçte bir oranýnda azaltýlmaktadýr. Adalet bakanýnýn üç daire halinde çalýþmasý öngörülen kurul toplantýlarýnýn hepsine deðil sadece genel kurul toplantýlarýna katýlmasý öngörülmektedir. Müsteþarýn sadece dairelerden birinin üyesi olmasý saðlanmakta, böylece hem adalet bakanýnýn hem de mevcut hükümlere göre önemli ölçüde etkisizleþtirildiði açýk bir þekilde görülmektedir. Halen Adalet Bakanlýðý'na baðlý olan müfettiþlerin HSYK'ya baðlanmasý da yýllardýr baðýmsýzlýðýn önünde en önemli bir engel olarak nitelendirilen durumun düzeltilmesi anlamýna gelmektedir. Sadece bu düzenleme dahi oldukça ileri bir adým olarak kabul edilmelidir. YARGIDA HiYERARÞi SONA ERECEK Bu tablo karþýsýnda, yargý baðýmsýzlýðýnýn "geriye" gittiðini ileri sürmek için görünürdekilerden baþka sebepler aranmalýdýr. Bu sebepler, HSYK'ya yerel mahkemelerde görev yapan hâkim ve savcýlar arasýndan önemli sayýda üye seçilecek olmasýdýr. Yerel mahkemelerde görev yapan hâkim ve savcýlarýn HSYK'da temsil edilmesi, toplam üye sayýsýnýn yarýya yakýnýný oluþturmasý yüksek yargý mensubu hâkimler tarafýndan ciddi bir hoþnutsuzlukla karþýlanmaktadýr. Bu durum, uzun yýllardýr, yüksek yargý mensubu hakimler ile yerel mahkemelerde görev yapan hakim ve savcýlar arasýnda oluþturulan "hi-yerarþik" yapýnýn çökmesi anlamýna gelmektedir. Deðiþiklik gerçekleþirse, Yargýtay ve Danýþtay üyelerinin belirlenmesinde yerel mahkemelerde görev yapan hâkimler ve savcýlar etkili olacaktýr; bu durumda, yüksek mahkeme mensuplarý ile yerelde görev yaðan hakim ve savcýlar arasýnda astlýk-üstlük iliþkisi deðil sadece bir görev ayrýmý bulunduðu anlaþýlacaktýr. Yargý sadece yürütme ve yasamaya karþý deðil, yüksek yargýya karþý da baðýmsýz hale gelecektir. HSYK BASKISI SON BULACAK Bugünkü sistemde yerel mahkeme kararlarýný temyiz yoluyla inceleyen ve hukukilik denetimi yapan yüksek mahkemeler, HSYK'daki belirleyici güçleri sayesinde, yerel mahke-melerdeki hâkim ve savcýlar üzerinde aþýlamaz bir güç ve tesir oluþturmaktadýrlar. Yerel mahkemelerde görev yapan hâkim ve savcýlar yüksek mahkemelerin hukuki denetim sonucu verdikleri kararlara uymama, "direnme" hakkýna sahipken, HSYK faktörü ile bundan çekinmekte, yüksek yargýya baðýmlý kararlar üretmektedirler. Yüksek yargý ile HSYK arasýndaki bu organik iliþki yargý baðýmsýzlýðýnýn önündeki en büyük engeldir. Hukukilik denetimin üzerinden idari denetim gölgesi kalkmadýkça gerçek anlamda yargý baðýmsýzlýðý saðlanamaz. Yasama organýna HSYK'ya üye seçme yetkisi tanýnmamaktadýr; teklifin eleþtirilebilecek en önemli noktasý budur. Ancak yapýlan deðiþiklikle cumhurbaþkanýnýn doðrudan halk tarafýndan seçilmesi benimsenmiþtir. Cumhurbaþkaný ise "12 Eylül anayasasýndaki cumhurbaþkaný" deðildir. BUGÜN ------------------------------------ ------------------------------------ ANAYASA DEÐÝÞÝKLÝK PAKETÝ (YORUMSUZ) TÜRKÝYE 12 Eylül'de yapýlacak olan referanduma kilitlendi. 49.5 milyon seçmen 151 bin 500 sandýkta yaþamlarýnýn bundan sonrasýný önemli ölçüde deðiþtirebilecek maddeler için oy kullanacak. Ancak oylamanýn 12 Eylül Askerî darbesinin yýl dönümüne denk gelmesi nedeniyle tartýþmalar "12 Eylül darbecilerinin yargýlanmasý" ve "Yüksek yargý ile Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapýsýndaki deðiþiklikler" olmak üzere birkaç maddede kilitlendi. Oysa 'dezavantajlý kesimlere pozitif ayrýmcýlýk', 'Birden fazla sendikaya üyelik', 'Memura toplu sözleþme hakký', 'Vergi borcu olan iþadamýna yurt dýþýna çýkýþ serbestisi', 'Özel hayata koruma', Ordudan atýlan askere yargý yolu' 'HSYK Kararlarýna da yargý yolunun açýlmasý' gibi maddeler ülkenin ilerlemesindeki týkanýk noktalarýn açýlmasýnda önemli rol oynayacak. SABAH bu maddelerin, hayatýmýza ne gibi yenilikler getireceðini, Türkiye'nin gelecek nesillerine nasýl etki edeceðini araþtýrdý. Ýþte madde madde referandum paketi ve hayatýmýza getireceði deðiþiklikler. Kanun önünde eþitlik ANAYASA'NIN 10. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Herkes, dil, ýrk, renk, cinsiyet, siyasi düþünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayýrým gözetilmeksizin kanun önünde eþittir. Kadýnlar ve erkekler eþit haklara sahiptir. Devlet, bu eþitliðin yaþama geçmesini saðlamakla yükümlüdür. Hiçbir kiþiye, aileye, zümreye veya sýnýfa imtiyaz tanýnamaz. Devlet organlarý ve idare makamlarý bütün iþlemlerinde kanun önünde eþitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadýrlar. YENÝ HALÝ Kadýnlar ve erkekler eþit haklara sahiptir. Devlet, bu eþitliðin yaþama geçmesini saðlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alýnacak tedbirler eþitlik ilkesine aykýrý olarak yorumlanamaz. Çocuklar, yaþlýlar, özürlüler, harp ve vazife þehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alýnacak tedbirler eþitlik ilkesine aykýrý sayýlmaz. Her çocuk, korunma ve bakýmdan yararlanma, yüksek yararýna açýkça aykýrý olmadýkça, ana ve babasýyla kiþisel ve doðrudan iliþki kurma ve sürdürme hakkýna sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve þiddete karþý çocuklarý koruyucu tedbirleri alýr. Kiþisel verilerin gizliliði ANAYASA'NIN 20. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Herkes, özel hayatýna ve aile hayatýna saygý gösterilmesini isteme hakkýna sahiptir. Özel hayatýn ve aile hayatýnýn gizliliðine dokunulamaz. Millî güvenlik, kamu düzeni, suç iþlenmesinin önlenmesi, genel saðlýk ve genel ahlâkýn korunmasý veya baþkalarýnýn hak ve özgürlüklerinin korunmasý sebeplerinden biri veya birkaçýna baðlý olarak, usulüne göre verilmiþ hâkim kararý olmadýkça; yine bu sebeplere baðlý olarak gecikmesinde sakýnca bulunan hallerde de kanunla yetkili kýlýnmýþ merciin yazýlý emri bulunmadýkça; kimsenin üstü, özel kâðýtlarý ve eþyasý aranamaz ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin kararý yirmidört saat içinde görevli hâkimin onayýna sunulur. Hâkim, kararýný el koymadan itibaren kýrksekiz saat içinde açýklar; aksi halde, el koyma kendiliðinden kalkar. YENÝ HALÝ Herkes, kendisiyle ilgili kiþisel verilerin korunmasýný isteme hakkýna sahiptir. Bu hak; kiþinin kendisiyle ilgili kiþisel veriler hakkýnda bilgilendirilme, bu verilere eriþme, bunlarýn düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçlarý doðrultusunda kullanýlýp kullanýlmadýðýný öðrenmeyi de kapsar. Kiþisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kiþinin açýk rýzasýyla iþlenebilir. Kiþisel verilerin korunmasýna iliþkin esas ve usuller kanunla düzenlenir. Yerleþme ve seyahat hürriyeti ANAYASA'NIN 23. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Herkes, yerleþme ve seyahat hürriyetine sahiptir. Yerleþme hürriyeti, suç iþlenmesini önlemek, sosyal ve ekonomik geliþmeyi saðlamak, saðlýklý ve düzenli kentleþmeyi gerçekleþtirmek ve kamu mallarýný korumak; Seyahat hürriyeti, suç soruþturma ve kovuþturmasý sebebiyle ve suç iþlenmesini önlemek; Amaçlarýyla kanunla sýnýrlanabilir. Vatandaþýn yurt dýþýna çýkma hürriyeti, vatandaþlýk ödevi ya da ceza soruþturmasý veya kovuþturmasý sebebiyle sýnýrlanabilir. Vatandaþ sýnýr dýþý edilemez ve yurda girme hakkýndan yoksun býrakýlamaz. YENÝ HALÝ Vatandaþýn yurtdýþýna çýkma hürriyeti, ancak suç soruþturmasý veya kovuþturmasý sebebiyle hâkim kararýna baðlý olarak sýnýrlanabilir. Ailenin korunmasý ANAYASA'NIN 41. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Aile, Türk toplumunun temelidir ve eþler arasýnda eþitliðe dayanýr. Devlet, ailenin huzur ve refahý ile özellikle ananýn ve çocuklarýn korunmasý ve aile planlamasýnýn öðretimi ile uygulanmasýný saðlamak için gerekli tedbirleri alýr, teþkilâtý kurar. YENÝ HALÝ Aile, Türk toplumunun temelidir ve eþler arasýnda eþitliðe dayanýr. Devlet, ailenin huzur ve refahý ile özellikle ananýn ve çocuklarýn korunmasý ve aile planlamasýnýn öðretimi ile uygulanmasýný saðlamak için gerekli tedbirleri alýr, teþkilâtý kurar. Her çocuk, korunma ve bakýmdan yararlanma, yüksek yararýna açýkça aykýrý olmadýkça, ana ve babasýyla kiþisel ve doðrudan iliþki kurma ve sürdürme hakkýna sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve þiddete karþý çocuklarý koruyucu tedbirleri alýr. Birden fazla sendikaya üye olma, memurlara toplu sözleþme, grev hakký, disiplin cezalarýna yargý yolu ANAYASA'NIN 51., 53., 54., 128. ve 129. MADDESÝ SENDÝKA KURMA HAKKI ESKÝ HALÝ Sendika kurma hakkýnýn kullanýlmasýnda uygulanacak þekil, þart ve usuller kanunda gösterilir. Ayný zamanda ve ayný iþ kolunda birden fazla sendikaya üye olunamaz. Ýþçi niteliði taþýmayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarýnýn kapsam, istisna ve sýnýrlarý gördükleri hizmetin niteliðine uygun olarak kanunla düzenlenir. Ýþçiler ve iþverenler, karþýlýklý olarak ekonomik ve sosyal durumlarýný ve çalýþma þartlarýný düzenlemek amacýyla toplu iþ sözleþmesi yapma hakkýna sahiptirler. Toplu iþ sözleþmesinin nasýl yapýlacaðý kanunla düzenlenir. Ayný iþyerinde, ayný dönem için, birden fazla toplu iþ sözleþmesi yapýlamaz ve uygulanamaz. YENÝ HALÝ "Ayný zamanda ve ayný iþ kolunda birden fazla sendikaya üye olunamaz" hükmü maddeden çýkarýlýyor. TOPLU ÝÞ SÖZLEÞMESÝ HAKKI ANAYASA'NIN 53. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Ýþçiler ve iþverenler, karþýlýklý olarak ekonomik ve sosyal durumlarýný ve çalýþma þartlarýný düzenlemek amacýyla toplu iþ sözleþmesi yapma hakkýna sahiptirler. Toplu iþ sözleþmesinin nasýl yapýlacaðý kanunla düzenlenir. Ayný iþyerinde, ayný dönem için, birden fazla toplu iþ sözleþmesi yapýlamaz ve uygulanamaz. YENÝ HALÝ Ýþçiler ve iþverenler, karþýlýklý olarak ekonomik ve sosyal durumlarýný ve çalýþma þartlarýný düzenlemek amacýyla toplu iþ sözleþmesi yapma hakkýna sahiptirler. Toplu iþ sözleþmesinin nasýl yapýlacaðý kanunla düzenlenir. Memurlar ve diðer kamu görevlileri, toplu sözleþme yapma hakkýna sahiptirler. Toplu sözleþme yapýlmasý sýrasýnda uyuþmazlýk çýkmasý halinde taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kurulu'na baþvurabilir. Kamu Görevlileri Hakem Kurulu kararlarý kesindir ve toplu sözleþme hükmündedir. Toplu sözleþme hakkýnýn kapsamý, istisnalarý, toplu sözleþmeden yararlanacaklar, toplu sözleþmenin yapýlma þekli, usulü ve yürürlüðü, toplu sözleþme hükümlerinin emeklilere yansýtýlmasý, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu'nun teþkili, çalýþma usul ve esaslarý ile diðer hususlar kanunla düzenlenir. GREV HAKKI VE LOKAVT ANAYASA'NIN 54. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Toplu iþ sözleþmesinin yapýlmasý sýrasýnda, uyuþmazlýk çýkmasý halinde iþçiler grev hakkýna sahiptirler. Bu hakkýn kullanýlmasýnýn ve iþverenin lokavta baþvurmasýnýn usul ve þartlarý ile kapsam ve istisnalarý kanunla düzenlenir. Grev ve lokavtýn yasaklanabileceði veya ertelenebileceði haller ve iþyerleri kanunla düzenlenir. YENÝ HALÝ Grev hakký ve lokavt iyi niyet kurallarýna aykýrý tarzda, toplum zararýna ve millî serveti tahrip edecek þekilde kullanýlamaz. Grev esnasýnda greve katýlan iþçilerin ve sendikanýn kasýtlý veya kusurlu hareketleri sonucu, grev uygulanan iþyerinde sebep olduklarý maddî zarardan sendika sorumludur. Grev ve lokavtýn yasaklanabileceði veya ertelenebileceði haller ve iþyerleri kanunla düzenlenir. Yüksek Kakem Kurulu'nun kuruluþ ve görevleri kanunla düzenlenir. Siyasî amaçlý grev ve lokavt, dayanýþma grev ve lokavtý, genel grev ve lokavt, iþyeri iþgali, iþi yavaþlatma, verim düþürme ve diðer direniþler yapýlamaz. Dilekçe, bilgi edinme ve Kamu Denetçisi'ne baþvurma hakký ANAYASA'NIN 74. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Vatandaþlar ve karþýlýklýlýk esasý gözetilmek kaydýyla Türkiye'de ikamet eden yabancýlar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve þikâyetleri hakkýnda, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yazý ile baþvurma hakkýna sahiptir. Kendileriyle ilgili baþvurmalarýn sonucu, gecikmeksizin dilekçe sahiplerine yazýlý olarak bildirilir. Bu hakkýn kullanýlma biçimi kanunla düzenlenir. YENÝ HALÝ Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine baþvurma hakkýna sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Baþkanlýðý'na baðlý olarak kurulan Kamu Denetçiliði Kurumu idarenin iþleyiþiyle ilgili þikâyetleri inceler. Kamu Baþdenetçisi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafýndan gizli oyla dört yýl için seçilir. Ýlk iki oylamada üye tam sayýsýnýn üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayýsýnýn salt çoðunluðu aranýr. Üçüncü oylamada salt çoðunluk saðlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için dördüncü oylama yapýlýr; dördüncü oylamada en fazla oy alan aday seçilmiþ olur. Bu maddede sayýlan haklarýn kullanýlma biçimi, Kamu Denetçiliði Kurumu'nun kuruluþu, görevi, çalýþmasý, inceleme sonucunda yapacaðý iþlemler ile Kamu Baþdenetçisi ve kamu denetçilerinin nitelikleri, seçimi ve özlük haklarýna iliþkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir. Milletvekilliðinin düþmesi ANAYASA'NIN 84. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Ýstifa eden milletvekilinin milletvekilliðinin düþmesi, istifanýn geçerli olduðu Türkiye Büyük Millet Meclisi Baþkanlýk Divaný'nca tespit edildikten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu'nca kararlaþtýrýlýr. Partisinin temelli kapatýlmasýna beyan ve eylemleriyle sebep olduðu Anayasa Mahkemesi'nin temelli kapatmaya iliþkin kesin kararýnda belirtilen milletvekilinin milletvekilliði, bu kararýn Resmî Gazete'de gerekçeli olarak yayýmlandýðý tarihte sona erer. Türkiye Büyük Millet Meclisi Baþkanlýðý bu kararýn gereðini derhal yerine getirip Genel Kurul'a bilgi sunar. YENÝ HALÝ Partisinin temelli kapatýlmasýna beyan ve eylemleriyle sebep olduðu Anayasa Mahkemesi'nin temelli kapatmaya iliþkin kesin kararýnda belirtilen milletvekilinin milletvekilliði, bu kararýn Resmî Gazete'de gerekçeli olarak yayýmlandýðý tarihte sona erer. Türkiye Büyük Millet Meclisi Baþkanlýðý bu kararýn gereðini derhal yerine getirip Genel Kurul'a bilgi sunar. Yüksek Askerî Þûra Kararlarýna Yargý Yolu ANAYASA'NIN 125. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Ýdarenin her türlü eylem ve iþlemlerine karþý yargý yolu açýktýr. Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz þartlaþma ve sözleþmelerinde bunlardan doðan uyuþmazlýklarýn millî veya milletlerarasý tahkim yoluyla çözülmesi öngörülebilir. Milletlerarasý tahkime ancak yabancýlýk unsuru taþýyan uyuþmazlýklar için gidilebilir. Cumhurbaþkanýnýn tek baþýna yapacaðý iþlemler ile Yüksek Askerî Þûra'nýn kararlarý yargý denetimi dýþýndadýr. Yürütme görevinin kanunlarda gösterilen þekil ve esaslara uygun olarak yerine getirilmesini kýsýtlayacak, idarî eylem ve iþlem niteliðinde veya takdir yetkisini kaldýracak biçimde yargý kararý verilemez. YENÝ HALÝ Ancak, Yüksek Askerî Þûra'nýn terfi iþlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayýrma hariç her türlü iliþik kesme kararlarýna karþý yargý yolu açýktýr. Yargý yetkisi, idari eylem ve iþlemlerin hukuka uygunluðunun denetimi ile sýnýrlý olup, hiçbir surette yerindelik denetimi þeklinde kullanýlamaz. Anayasa Mahkemesi'nin yapýsý ve üyeliðin sona ermesi ANAYASA'NIN 146. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Anayasa Mahkemesi onbir asil ve dört yedek üyeden kurulur. Cumhurbaþkaný, iki asil ve iki yedek üyeyi Yargýtay, iki asil ve bir yedek üyeyi Danýþtay, birer asil üyeyi Askerî Yargýtay, Askerî Yüksek Ýdare Mahkemesi ve Sayýþtay genel kurullarýnca kendi Baþkan ve üyeleri arasýndan üye tamsayýlarýnýn salt çoðunluðu ile her boþ yer için gösterecekleri üçer aday içinden; bir asil üyeyi ise Yükseköðretim Kurulu'nun kendi üyesi olmayan yükseköðretim kurumlarý öðretim üyeleri içinden göstereceði üç aday arasýndan; üç asil ve bir yedek üyeyi üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasýndan seçer. Yükseköðretim kurumlarý öðretim üyeleri ile üst kademe yöneticileri ve avukatlarýn Anayasa Mahkemesi'ne asil ve yedek üye seçilebilmeleri için, kýrk yaþýný doldurmuþ, yükseköðrenim görmüþ veya öðrenim kurumlarýnda en az onbeþ yýl öðretim üyeliði veya kamu hizmetinde en az onbeþ yýl fiilen çalýþmýþ veya en az onbeþ yýl avukatlýk yapmýþ olmak þarttýr. Anayasa Mahkemesi, asil üyeleri arasýndan gizli oyla ve üye tamsayýsýnýn salt çoðunluðu ile dört yýl için bir Baþkan ve bir Baþkanvekili seçer. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler. Anayasa Mahkemesi üyeleri, aslî görevleri dýþýnda resmî veya özel hiçbir görev alamazlar. YENÝ HALÝ Anayasa Mahkemesi onyedi üyeden kurulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi; iki üyeyi Sayýþtay Genel Kurulu'nun kendi baþkan ve üyeleri arasýndan, her boþ yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro baþkanlarýnýn serbest avukatlar arasýndan gösterecekleri üç aday içinden yapacaðý gizli oylamayla seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yapýlacak bu seçimde, her boþ üyelik için ilk oylamada üye tam sayýsýnýn üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayýsýnýn salt çoðunluðu aranýr. Ýkinci oylamada salt çoðunluk saðlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapýlýr; üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmiþ olur. Cumhurbaþkaný; üç üyeyi Yargýtay, iki üyeyi Danýþtay, bir üyeyi Askerî Yargýtay, bir üyeyi Askerî Yüksek Ýdare Mahkemesi genel kurullarýnca kendi baþkan ve üyeleri arasýndan her boþ yer için gösterecekleri üçer aday içinden; en az ikisi hukukçu olmak üzere üç üyeyi Yükseköðretim Kurulu'nun kendi üyesi olmayan yükseköðretim kurumlarýnýn hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarýnda görev yapan öðretim üyeleri arasýndan göstereceði üçer aday içinden; dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sýnýf hâkim ve savcýlar ile en az beþ yýl raportörlük yapmýþ Anayasa Mahkemesi raportörleri arasýndan seçer. Yargýtay, Danýþtay, Askerî Yargýtay, Askerî Yüksek Ýdare Mahkemesi ve Sayýþtay genel kurullarý ile Yükseköðretim Kurulu'ndan Anayasa Mahkemesi üyeliðine aday göstermek için yapýlacak seçimlerde, en fazla oy alan üç kiþi aday gösterilmiþ sayýlýr. Baro baþkanlarýnýn serbest avukatlar arasýndan gösterecekleri üç aday için yapýlacak seçimde de en fazla oy alan üç kiþi aday gösterilmiþ sayýlýr. Anayasa Mahkemesi'ne üye seçilebilmek için, kýrkbeþ yaþýn doldurulmuþ olmasý kaydýyla; yükseköðretim kurumlarý öðretim üyelerinin profesör veya doçent unvanýný kazanmýþ, avukatlarýn en az yirmi yýl fiilen avukatlýk yapmýþ, üst kademe yöneticilerinin yükseköðrenim görmüþ ve en az yirmi yýl kamu hizmetinde fiilen çalýþmýþ, birinci sýnýf hâkim ve savcýlarýn adaylýk dahil en az yirmi yýl çalýþmýþ olmasý þarttýr. Anayasa Mahkemesi üyeleri arasýndan gizli oyla ve üye tam sayýsýnýn salt çoðunluðu ile dört yýl için bir Baþkan ve iki baþkanvekili seçilir. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler. Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî görevleri dýþýnda resmi veya özel hiçbir görev alamazlar. ANAYASA'NIN 84. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Anayasa Mahkemesi üyeleri altmýþbeþ yaþýný doldurunca emekliye ayrýlýrlar. Anayasa Mahkemesi üyeliði, bir üyenin hâkimlik mesleðinden çýkarýlmayý gerektiren bir suçtan dolayý hüküm giymesi halinde kendiliðinden; görevini saðlýk bakýmýndan yerine getiremeyeceðinin kesin olarak anlaþýlmasý halinde de, Anayasa Mahkemesi üye tam sayýsýnýn salt çoðunluðunun kararý ile sona erer. YENÝ HALÝ Anayasa Mahkemesi üyeleri oniki yýl için seçilirler. Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez. Anayasa Mahkemesi üyeleri altmýþbeþ yaþýný doldurunca emekliye ayrýlýrlar. Zorunlu emeklilik yaþýndan önce görev süresi dolan üyelerin baþka bir görevde çalýþmalarý ve özlük iþleri kanunla düzenlenir. Anayasa Mahkemesi'ne bireysel baþvuru hakký TBMM Baþkaný ve yüksek askerî bürokratlara Yüce Divan yolu ANAYASA'NIN 148. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Anayasa Mahkemesi, kanunlarýn, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Ýçtüzüðünün Anayasaya þekil ve esas bakýmlarýndan uygunluðunu denetler. Anayasa deðiþikliklerini ise sadece þekil bakýmýndan inceler ve denetler. Ancak, olaðanüstü hallerde, sýkýyönetim ve savaþ hallerinde çýkarýlan kanun hükmünde kararnamelerin þekil ve esas bakýmýndan Anayasaya aykýrýlýðý iddiasýyla, Anayasa Mahkemesi'nde dava açýlamaz. Kanunlarýn þekil bakýmýndan denetlenmesi, son oylamanýn, öngörülen çoðunlukla yapýlýp yapýlmadýðý; Anayasa deðiþikliklerinde ise, teklif ve oylama çoðunluðuna ve ivedilikle görüþülemeyeceði þartýna uyulup uyulmadýðý hususlarý ile sýnýrlýdýr. Þekil bakýmýndan denetleme, Cumhurbaþkanýnca veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beþte biri tarafýndan istenebilir. Kanunun yayýmlandýðý tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, þekil bozukluðuna dayalý iptal davasý açýlamaz; def'i yoluyla da ileri sürülemez. Anayasa Mahkemesi Cumhurbaþkanýný, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargýtay, Danýþtay, Askerî Yargýtay, Askerî Yüksek Ýdare Mahkemesi Baþkan ve üyelerini, Baþsavcýlarýný, Cumhuriyet Baþsavcývekilini, Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu ve Sayýþtay Baþkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayý Yüce Divan sýfatýyla yargýlar. Yüce Divanda, savcýlýk görevini Cumhuriyet Baþsavcýsý veya Cumhuriyet Baþsavcývekili yapar. Yüce Divan kararlarý kesindir. Anayasa Mahkemesi, Anayasa ile verilen diðer görevleri de yerine getirir. YENÝ HALÝ Herkes, Anayasada güvence altýna alýnmýþ temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi kapsamýndaki herhangi birinin kamu gücü tarafýndan, ihlal edildiði iddiasýyla Anayasa Mahkemesi'ne baþvurabilir. Baþvuruda bulunabilmek için olaðan kanun yollarýnýn tüketilmiþ olmasý þarttýr. Bireysel baþvuruda, kanun yolunda gözetilmesi gereken hususlarda inceleme yapýlamaz. Bireysel baþvuruya iliþkin usul ve esaslar kanunla düzenlenir", "Anayasa Mahkemesi Cumhurbaþkaný'ný, Türkiye Büyük Millet Meclisi Baþkaný'ný, Genelkurmay Baþkaný, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarý ile Jandarma Genel Komutaný da görevleriyle ilgili suçlardan dolayý Yüce Divan'da yargýlanýrlar" ve "Yüce Divan kararlarýna karþý yeniden inceleme baþvurusu yapýlabilir. Genel Kurul'un yeniden inceleme sonucunda verdiði kararlar kesindir. Askerî yargý ANAYASA'NIN 145. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Askerî yargý, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafýndan yürütülür. Bu mahkemeler, asker kiþilerin; askerî olan suçlarý ile bunlarýn asker kiþiler aleyhine veya askerî mahallerde yahut askerlik hizmet ve görevleri ile ilgili olarak iþledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidirler. Askerî mahkemeler, asker olmayan kiþilerin özel kanunda belirtilen askerî suçlarý ile kanunda gösterilen görevlerini ifa ettikleri sýrada veya kanunda gösterilen askerî mahallerde askerlere karþý iþledikleri suçlara da bakmakla görevlidirler. Askerî mahkemelerin savaþ veya sýkýyönetim hallerinde hangi suçlar ve hangi kiþiler bakýmýndan yetkili olduklarý; kuruluþlarý ve gerektiðinde bu mahkemelerde adlî yargý hâkim ve savcýlarýnýn görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir. Askerî yargý organlarýnýn kuruluþu, iþleyiþi, askerî hâkimlerin özlük iþleri, askerî savcýlýk görevlerini yapan askerî hâkimlerin mahkemesinde görevli bulunduklarý komutanlýk ile iliþkileri, mahkemelerin baðýmsýzlýðý, hâkimlik teminatý, askerlik hizmetinin gereklerine göre kanunla düzenlenir. Kanun, ayrýca askerî hâkimlerin yargý hizmeti dýþýndaki askerî hizmetler yönünden askerî hizmetlerin gereklerine göre teþkilatýnda görevli bulunduklarý komutanlýk ile olan iliþkilerini de gösterir. YENÝ HALÝ Askeri yargý, askerî mahkemeler ve disiplin mahkemeleri tarafýndan yürütülür. Bu mahkemeler; asker kiþiler tarafýndan iþlenen askerî suçlar ile bunlarýn asker kiþiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak iþledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevlidir. Devletin güvenliðine, anayasal düzene ve bu düzenin iþleyiþine karþý suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür. Savaþ hali haricinde, asker olmayan kiþiler askerî mahkemelerde yargýlanamaz. Askerî mahkemelerin savaþ halinde hangi suçlar ve hangi kiþiler bakýmýndan yetkili olduklarý; kuruluþlarý ve gerektiðinde bu mahkemelerde adlî yargý hâkim ve savcýlarýnýn görevlendirilmeleri kanunla düzenlenir. Askerî yargý organlarýnýn kuruluþu, iþleyiþi, askerî hâkimlerin özlük iþleri, askerî savcýlýk görevlerini yapan askerî hâkimlerin görevli bulunduklarý komutanlýkla iliþkileri, mahkemelerin baðýmsýzlýðý ve hâkimlik teminatý esaslarýna göre kanunla düzenlenir. Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu ANAYASA'NIN 159. MADDESÝ: ESKÝ HALÝ Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu, mahkemelerin baðýmsýzlýðý ve hâkimlik teminatý esaslarýna göre kurulur ve görev yapar. Kurulun Baþkaný, Adalet Bakanýdýr. Adalet Bakanlýðý Müsteþarý Kurulun tabiî üyesidir. Kurulun üç asýl ve üç yedek üyesi Yargýtay Genel Kurulu'nun, iki asýl ve iki yedek üyesi Danýþtay Genel Kurulu'nun kendi üyeleri arasýndan, her üyelik için gösterecekleri üçer aday içinden Cumhurbaþkanýnca, dört yýl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilirler. Kurul, seçimle gelen asýl üyeleri arasýndan bir baþkanvekili seçer. Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu; adlî ve idarî yargý hâkim ve savcýlarýný mesleðe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sýnýfa ayýrma, kadro daðýtma, meslekte kalmalarý uygun görülmeyenler hakkýnda karar verme, disiplin cezasý verme, görevden uzaklaþtýrma iþlemlerini yapar. Adalet Bakanlýðý'nýn, bir mahkemenin veya bir hâkimin veya savcýnýn kadrosunun kaldýrýlmasý veya bir mahkemenin yargý çevresinin deðiþtirilmesi konusundaki tekliflerini karara baðlar. Ayrýca Anayasa ve kanunlarla verilen diðer görevleri yerine getirir. Kurul kararlarýna karþý yargý mercilerine baþvurulamaz. Kurulun görevlerini yerine getirmesi, seçim ve çalýþma usulleriyle itirazlarýn Kurul bünyesinde incelenmesi esaslarý kanunla düzenlenir. Adalet Bakanlýðý'nýn merkez kuruluþunda geçici veya sürekli olarak çalýþtýrýlacak hâkim ve savcýlarýn muvafakatlarýný alarak atama yetkisi Adalet Bakaný'na aittir. Adalet Bakaný Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu'nun ilk toplantýsýnda onaya sunulmak üzere, gecikmesinde sakýnca bulunan hallerde hizmetin aksamamasý için hâkim ve savcýlarý geçici yetki ile görevlendirebilir YENÝ HALÝ Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu, mahkemelerin baðýmsýzlýðý ve hâkimlik teminatý esaslarýna göre kurulur ve görev yapar. Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu yirmi iki asýl ve oniki yedek üyeden oluþur; üç daire halinde çalýþýr. Kurulun Baþkaný Adalet Bakaný'dýr. Adalet Bakanlýðý Müsteþarý Kurul'un tabiî üyesidir. Kurul'un, dört asil üyesi, nitelikleri kanunda belirtilen; yükseköðretim kurumlarýnýn hukuk, dallarýnda görev yapan öðretim üyeleri, ile avukatlar arasýndan Cumhurbaþkanýnca, üç asil ve üç yedek üyesi Yargýtay üyeleri arasýndan Yargýtay Genel Kurulu'nca, iki asil ve iki yedek üyesi Danýþtay üyeleri arasýndan Danýþtay Genel Kurulu'nca, bir asýl ve bir yedek üyesi Türkiye Adalet Akademisi Genel Kurulu'nca kendi üyeleri arasýndan, yedi asýl ve dört yedek üyesi birinci sýnýf olup, birinci sýnýfa ayrýlmayý gerektiren nitelikleri yitirmemiþ adlî yargý hâkim ve savcýlarý arasýndan adlî yargý hâkim ve savcýlarýnca, üç asýl ve iki yedek üyesi birinci sýnýf olup, birinci sýnýfa ayrýlmayý gerektiren nitelikleri yitirmemiþ idarî yargý hâkim ve savcýlarý arasýndan idarî yargý hâkim ve savcýlarýnca, dört yýl için seçilir. Süresi biten üyeler yeniden seçilebilir. Kurul üyeliði seçimi, üyelerin görev süresinin dolmasýndan önceki altmýþ gün içinde yapýlýr. Cumhurbaþkaný tarafýndan seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan Kurul üyeliðinin boþalmasý durumunda, boþalmayý takip eden altmýþ gün içinde, yeni üyelerin seçimi yapýlýr. Diðer üyeliklerin boþalmasý halinde, asýl üyenin yedeði tarafýndan kalan süre tamamlanýr. Yargýtay, Danýþtay ve Türkiye Adalet Akademisi genel kurullarýndan seçilecek Kurul üyeliði için, birinci sýnýf adlî ve idarî yargý hâkim ve savcýlarý arasýndan seçilecek Kurul üyeliði için, en fazla oy alan adaylar sýrasýyla asýl ve yedek üye seçilir. Bu seçimler her dönem için bir defada ve gizli oyla yapýlýr. Kurul'un, Adalet Bakaný ile Adalet Bakanlýðý Müsteþarý dýþýndaki asýl üyeleri, görevlerinin devamý süresince; kanunda belirlenenler dýþýnda baþka bir görev alamazlar veya Kurul tarafýndan baþka bir göreve atanamaz ve seçilemezler. Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Baþkaný'na aittir. Kurul Baþkaný dairelerin çalýþmalarýna katýlamaz. Kurul, kendi üyeleri arasýndan daire baþkanlarýný ve daire baþkanlarýndan birini de baþkanvekili olarak seçer. Baþkan, yetkilerinden bir kýsmýný baþkanvekiline devredebilir. Kurul, adlî ve idarî yargý hâkim ve savcýlarýný mesleðe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sýnýfa ayýrma, kadro daðýtma, meslekte kalmalarý uygun görülmeyenler hakkýnda karar verme, disiplin cezasý verme, görevden uzaklaþtýrma iþlemlerini yapar; Adalet Bakanlýðý'nýn, bir mahkemenin kaldýrýlmasý veya yargý çevresinin deðiþtirilmesi konusundaki tekliflerini karara baðlar; ayrýca, Anayasa ve kanunlarla verilen diðer görevleri yerine getirir. Hâkim ve savcýlarýn görevlerini; kanun, tüzük, yönetmeliklere ve genelgelere (hâkimler için idarî nitelikteki genelgelere) uygun olarak yapýp yapmadýklarýný denetleme; görevlerinden dolayý veya görevleri sýrasýnda suç iþleyip iþlemediklerini, hal ve eylemlerinin sýfat ve görevleri icaplarýna uyup uymadýðýný araþtýrma ve gerektiðinde haklarýnda inceleme ve soruþturma iþlemleri, ilgili dairenin teklifi ve Hâkimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu Baþkaný'nýn oluru ile Kurul müfettiþlerine yaptýrýlýr. Soruþturma ve inceleme iþlemleri, hakkýnda soruþturma ve inceleme yapýlacak olandan daha kýdemli hâkim veya savcý eliyle de yaptýrýlabilir. Kurul'un meslekten çýkarma cezasýna iliþkin olanlar dýþýndaki kararlarýna karþý yargý mercilerine baþvurulamaz. Kurul'a baðlý Genel Sekreterlik kurulur. Genel Sekreter, birinci sýnýf hâkim ve savcýlardan Kurul'un teklif ettiði üç aday arasýndan Kurul Baþkaný tarafýndan atanýr. Kurul müfettiþleri ile Kurul'da geçici veya sürekli olarak çalýþtýrýlacak hâkim ve savcýlarý, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Kurul'a aittir. Adalet Bakanlýðýnýn merkez, baðlý ve ilgili kuruluþlarýnda geçici veya sürekli olarak çalýþtýrýlacak hâkim ve savcýlar ile adalet müfettiþlerini ve hâkim ve savcý mesleðinden olan iç denetçileri, muvafakatlerini alarak atama yetkisi Adalet Bakaný'na aittir. Kurul üyelerinin seçimi, dairelerin oluþumu ve iþbölümü, Kurul'un ve dairelerin görevleri, toplantý ve karar yeter sayýlarý, çalýþma usul ve esaslarý, dairelerin karar ve iþlemlerine karþý yapýlacak itirazlar ve bunlarýn incelenmesi usulü ile Genel Sekreterliðin kuruluþ ve görevleri kanunla düzenlenir. ASKERÎ YARGITAY ANAYASA'NIN 156. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Askerî Yargýtay, askerî mahkemelerden verilen karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Ayrýca, asker kiþilerin kanunla gösterilen belli davalarýna ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar. Askerî Yargýtay üyeleri birinci sýnýf askerî hâkimler arasýndan Askerî Yargýtay Genel Kurulu'nun üye tamsayýsýnýn salt çoðunluðu ve gizli oyla her boþ yer için göstereceði üçer aday içinden Cumhurbaþkanýnca seçilir. Askerî Yargýtay Baþkaný, Baþsavcýsý, Ýkinci Baþkaný ve daire baþkanlarý Askerî Yargýtay üyeleri arasýndan rütbe ve kýdem sýrasýna göre atanýrlar. Askerî Yargýtay'ýn kuruluþu, iþleyiþi, mensuplarýnýn disiplin ve özlük iþleri, mahkemelerin baðýmsýzlýðý, hâkimlik teminatý ve askerlik hizmetlerinin gereklerine göre kanunla düzenlenir. YENÝ HALÝ Askerî Yargýtayýn kuruluþu, iþleyiþi, mensuplarýnýn disiplin ve özlük iþleri mahkemelerin baðýmsýzlýðý ve hâkimlik teminatý esaslarýna göre kanunla düzenlenir. ASKERÎ YÜKSEK ÝDARE MAHKEMESÝ ANAYASA'NIN 157. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Askerî Yüksek Ýdare Mahkemesi, askerî olmayan makamlarca tesis edilmiþ olsa bile, asker kiþileri ilgilendiren ve askerî hizmete iliþkin idarî iþlem ve eylemlerden doðan uyuþmazlýklarýn yargý denetimini yapan ilk ve son derece mahkemesidir. Ancak, askerlik yükümlülüðünden doðan uyuþmazlýklarda ilgilinin asker kiþi olmasý þartý aranmaz. YENÝ HALÝ "Askerî Yüksek Ýdare Mahkemesi'nin kuruluþu, iþleyiþi, yargýlama usulleri, mensuplarýnýn disiplin ve özlük iþleri mahkemelerin baðýmsýzlýðý ve hâkimlik teminatý esaslarýna göre kanunla düzenlenir. Ekonomik Sosyal Konsey ANAYASA'NIN 166. MADDESÝ ESKÝ HALÝ Anayasanýn 166'ncý maddesine "Ekonomik ve sosyal politikalarýn oluþturulmasýnda hükümete istiþarî nitelikte görüþ bildirmek amacýyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konsey'in kuruluþ ve iþleyiþi kanunla düzenlenir" hükmü ekleniyor. YENÝ HALÝ Ekonomik ve sosyal politikalarýn oluþturulmasýnda hükümete istiþarî nitelikte görüþ bildirmek amacýyla Ekonomik ve Sosyal Konsey kurulur. Ekonomik ve Sosyal Konsey'in kuruluþ ve iþleyiþi kanunla düzenlenir. 12 Eylül darbecilerine yargý yolu ANAYASA'NIN GEÇÝCÝ 15. MADDESÝ ESKÝ HALÝ 12 Eylül 1980 tarihinden, ilk genel seçimler sonucu toplanacak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Baþkanlýk Divanýný oluþturuncaya kadar geçecek süre içinde, yasama ve yürütme yetkilerini Türk milleti adýna kullanan, 2356 sayýlý Kanunla kurulu Millî Güvenlik Konseyi'nin, bu Konsey'in yönetimi döneminde kurulmuþ hükümetlerin, 2485 sayýlý Kurucu Meclis Hakkýnda Kanunla görev ifa eden Danýþma Meclisinin her türlü karar ve tasarruflarýndan dolayý haklarýnda cezaî, malî veya hukukî sorumluluk iddiasý ileri sürülemez ve bu maksatla herhangi bir yargý merciine baþvurulamaz. Bu karar ve tasarruflarýn idarece veya yetkili kýlýnmýþ organ, merci ve görevlilerce uygulanmasýndan dolayý, karar alanlar, tasarrufta bulunanlar ve uygulayanlar hakkýnda da yukarýdaki fýkra hükümleri uygulanýr. YENÝ HALÝ Anayasa'nýn geçici 15. maddesi kaldýrýlýyor.